Vandaag, op het moment dat ik dit editoriaal schrijf, legt de nieuwe federale regering, de Vivaldi-coalitie, enige tijd na de verkiezingen haar eed af. Als voorzitter van de VVBAD-sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer (AHD) word ik alvast gelukkig van het Verslag van de formateurs.
In dit regeerakkoord komt het woord ‘archieven’ zowaar tweemaal voor en het woord ‘informatie’ eenentwintig maal. Oké, ze gebruiken het woord ‘informatie’ niet altijd in een context van informatiebeheer, maar het duidt toch op het belang dat gehecht wordt aan informatie, de grondstof van onze informatiesector.
Ik vermoed dat de regeringsonderhandelaars ons standpunt over de zaak Chovanec hebben gelezen en ter harte genomen. Daarin bepleiten we een wettelijke regeling voor kabinetsarchieven zodat deze beter bewaard zouden worden.
En zie, in het Verslag van de formateurs lezen we op pagina 71: “De regering zal ervoor zorgen dat de bewaring van de kabinetsarchieven voortaan gegarandeerd is.” We hopen dat deze regering erin slaagt om waar te maken waar de archiefsector al jaren voor pleit: een goede en heldere regeling voor de kabinetsarchieven.
Een regeling die zowel de democratische controle van onze mandatarissen als de historische studie van hun beleidsvoering mogelijk maakt. In dezelfde paragraaf staat dat er “een wettelijke regeling komt om geclassificeerde stukken na verloop van tijd te declassificeren”.
Allicht hebben de regeringsonderhandelaars in META ook het artikel van Lien Ceûppens over koloniale archieven gelezen. Daarin klaagt ze net als verschillende historici aan dat vele koloniale archiefdocumenten bij gebrek aan regels over declassering meer dan een halve eeuw na datum nog steeds heel geheim blijken te zijn.
De beloofde wettelijke regeling gaat er eindelijk voor zorgen dat ook in België, net als in de meeste andere landen, geclassificeerde stukken na bepaalde termijnen automatisch gedeclassificeerd en openbaar worden. In het hoofdstuk Een veilig land worden de archieven eveneens niet vergeten.
Archief is immers in de eerste plaats een bewijsstuk. Er is sprake van digitalisering van de archieven en expliciet wordt verwezen naar een e-depot. Laat ons hopen dat men ook de nodige middelen vrijmaakt opdat het Rijksarchief deze taken kan realiseren.
Bij het stuk over staatshervorming (p. 68-69) worden de archieven niet expliciet vermeld. Maar voor iedereen die ermee bezig is of ermee geconfronteerd wordt in onze sector is het duidelijk dat dit ‘vergeten’ gebied in onze staatshervorming nodig een formele regeling vraagt.
Laat ons deze gelegenheid aangrijpen om wettelijk te regelen welk bestuursniveau waarvoor verantwoordelijk is. En vooral welk bestuursniveau waarvoor juist de nodige middelen moet voorzien, met nadruk op ‘nodige’.
Want zowel het Rijksarchief als de Vlaamse archiefdienst zijn eigenlijk ondergefinancierd om hun basistaken te vervullen, laat staan hun ambities.