Met deze vraag in het achterhoofd trok ik op 19 en 20 oktober 2023 naar Oostende voor een interessante editie van Informatie aan Zee. Kiezen uit tachtig sprekers was niet evident en kiezen is verliezen. Maar gelukkig was er een collega mee, zodat we de keuzestress konden beperken. Naast de lezingen zijn er natuurlijk ook de contacten en uitwisselingen met collega’s uit heel Vlaanderen en Brussel. Zij maken onlosmakelijk deel uit van de charme en de relevantie van dit tweejaarlijks congres.

Als bibliothecaris van een Brusselse bibliotheek ben ik altijd een fervente voorstander geweest van een openbare bibliotheek met een menselijk gelaat waar het kleine ontmoeten centraal staat. Het programma met veel lezingen over diversiteit en inclusie, de derde plek, participatie en het bereiken van kinderen en jongeren in schoolverband of vrije tijd sprak me dan ook erg aan.

De aftrap werd gegeven door Miksi Bee met een ronduit schitterende tekst die een ode was aan informatie vergaren, bewaren en ontsluiten in een poëtische taal vol zee-gerelateerde beelden. De kabinetschef Cultuur Joachim Pohlmann benadrukte de belangrijke rol van bibliotheken, archieven en informatiecentra in onze maatschappij. De relevantie en impact ervan staat buiten kijf. Daarna sprak de Zuid-Afrikaanse keynotespreker Verne Harris (die in een vorig META-nummer uitgebreid aan bod kwam) over het archiveren als een menselijke nood om sporen na te laten, zelfs in tijden van artificiële intelligentie (AI).

Werken voor baby's en jongeren

Ik startte met de allerkleinsten en kwam meer te weten over Boekstart-monitoring. Lotte Baert van Iedereen Leest vertelde hoe men via Wise kan volgen wat de impact is op het inschrijven van peuters en de uitleen van baby- en peuterboekjes. De bibliotheken van Heist-op-den-Berg en Antwerpen gaven voorbeelden van hoe je de Boekstart-werking praktisch kunt aanpakken.

Daarna kwam de jongerenwerking aan bod in de Krook, Brussel (meer bepaald de bibliotheek van Jette), Brugge en Herentals. Het was zeer interessant om te horen hoe collega’s met deze moeilijk te bereiken doelgroep toch aan de slag gaan. Samen met de jongeren bottom-up werken, een gericht en gratis aanbod en gepaste communicatie lijken de rode draad te vormen.

De Krook werkte met een jonge stagiaire die een klik had met de jongeren en hun vroeg wat zij zelf in de bibliotheek zouden willen doen. Een pop-uprelaxruimte en een YA DAY waren succesvolle initiatieven.

De bibliotheek van Jette startte met een leeskring voor en door jongeren (16+) naar aanleiding van het Brussels leesbevorderingsinitiatief 1 stad 19 boeken. De leeskring komt nog steeds samen, maar het is moeilijk om nieuwe jongeren te laten aansluiten bij het vaste groepje.

In Brugge wordt vooral ingezet op de klasbezoeken. Met leeslijsten per graad en speciale rondleidingen voor BSO-, BUSO- en OKANklassen worden alle jongeren bereikt. Een goed contact met de leerkrachten is essentieel. Kant-en-klare activiteiten die de leerkracht zoveel mogelijk ontlasten, werken het best. Herentals zette eerst in op quick wins: de collectie Engelstalige young adult (YA) en BookTok-boeken uitbreiden en de Leesjury laten doorgroeien. Een masterproefstudent bevroeg de leerlingen van het secundair onderwijs en hier kwamen heel wat interessante inzichten uit naar voren. Uit al deze informatie trok ik de volgende besluiten voor de werking in mijn bibliotheek met een beperkt budget en personeelskader: het inzetten op jongeren is een arbeidsintensief parcours, het inschakelen van stagiairs is zeker een meerwaarde en als je de jongeren bevraagt, moet je snel aan de slag met hun input. Maar als je geëngageerde jonge gebruikers kunt vinden die er samen met de bibliotheek voor willen gaan, is het zeker de moeite waard.

Lagere scholen en bibliotheken zijn natuurlijke partners

Door het Leesoffensief wordt er meer en gerichter ingezet op leesplezier bij de lagereschoolkinderen. In Puurs-Sint-Amands werkt men hiervoor nauw samen met geëngageerde leerkrachten en zorgleerkrachten. Ze geven de klasbezoeken opnieuw vorm en betrekken de ouders zoveel mogelijk, want de thuissituatie beïnvloedt het leesgedrag van kinderen in hoge mate. In Hasselt kozen ze resoluut voor een andere aanpak met Bib op school. De bibliotheek zorgt in de 28 lagere scholen van de stad voor de inrichting en de collectie van een schoolbibliotheek, zodat de leerlingen steeds boeken bij de hand hebben.

Maatschappelijke betrokkenheid was de rode draad op vrijdag De dag begon lichtvoetig met comedian Mohsin Abbas. Dat was welgekomen, want daarna werden we geconfronteerd met de klimaatcrisis. Keynotespreker Stef Craps (UGent) benadrukte het belang van een aanbod klimaatfictie in de bibliotheken. Aangezien de kennis over de klimaatproblematiek nu toch wel algemeen bekend is, maar het gedrag van de mensen eigenlijk nauwelijks verandert, wordt er aan romans gedacht om de betrokkenheid bij dat acute probleem te stimuleren.

Na deze mondiale insteek, plooide ik me de rest van de dag terug op de plaatselijke bibliotheek en de buurt. De bibliotheek van Leuven vertelde over haar initiatieven die mens- en buurtversterkend werken. Door een grotere diversiteit in het aanbod (collectie en activiteiten) en een daadwerkelijk verwelkomend onthaal van de bezoekers, willen ze dat iedereen zich er welkom voelt. De link met de gebruikers – ook van de filialen – wordt versterkt door samenwerking met tal van lokale partners en socio-culturele instellingen en verenigingen. Verder wordt er een online community van lezers ontwikkeld, een platform voor en door boekenliefhebbers. Om in dat opzet te slagen, geven ze als tips mee: betrek het lokaal bestuur, koppel jouw sterktes aan deze van lokale partners en probeer in te spelen op de noden van jouw bezoekers.

Diversiteit en derde plek - meer dan modewoorden

De Erasmushogeschool Brussel voerde begin 2023 een onderzoek uit naar de diversiteit in de openbare bibliotheken. De bevraging focuste op twee grote vragen: ‘Hoe divers is het bibliotheekpersoneel?’ en ‘Hoe gaan de openbare bibliotheken aan de slag met diversiteit in de brede zin van het woord?’. De 226 antwoorden werden ondertussen verwerkt en tijdens een presentatie in sneltreinvaart overlopen.

De zeven bibliotheken van het netwerk Stuifzand stelden het traject voor dat ze samen liepen rond de bibliotheek als derde plek. Inspiratie zochten en vonden ze bij Ruth Soenen en Aat Vos, en tijdens verschillende bibliotheekbezoeken waarbij vooral de veertien bibliotheken van Oslo indruk maakten. Momenteel implementeren ze de verworven inzichten in hun plaatselijke bibliotheken. Ze leggen hierbij de nadruk op gezelligheid en huiselijke sfeer, warmmenselijk onthaal en de bibliotheek als ontmoetingsplek. Kennisdeling en netwerken blijven heel belangrijk.

Na twee dagen van luisteren, noteren, nadenken en overleggen met collega’s, keerde ik terug naar mijn plaatselijke bibliotheek met een hoofd vol frisse ideeën en een notaboekje vol good practices en tips. Het was weer interessant en verrijkend. Bedankt, Informatie aan Zee!