Tussen het schrijven en verschijnen van deze column verstrijken altijd enkele maanden. Wat het soms moeilijk maakt om actuele ontwikkelingen te signaleren. Zeker in Nederland, waar de nationale archiefinstelling een grotere rol speelt in de informatiehuishouding van de rijksoverheid. En je dus als organisatie soms midden in een politiek-bestuurlijke wervelwind belandt

Had ik het in mijn vorige column over de toeslagenaffaire, dan is de Nederlandse regering ondertussen over deze intrieste zaak ‘gevallen’. Met het woord gevallen tussen aanhalingstekens, want het was een gecalculeerde zet van de regering in aanloop naar de verkiezingen. Je zou bijna heimwee krijgen naar de dramatiek van de Wetstraat.

Maar interessanter en relevanter voor ons vakgebied is dat de toeslagenaffaire ook impact heeft op de informatiehuishouding. Want een van de vele pijnlijke lessen van dit schandaal was dat overheidsinformatie niet of amper vindbaar was. En dat het onmogelijk werd om verantwoording af te (laten) leggen. Het demissionair kabinet besloot daarom dat die informatiehuishouding een extra impuls moet krijgen in de vorm van meer dan honderd miljoen euro per jaar. En het moet snel gaan, want amper drie maanden later moet al een eerste actieplan op tafel liggen

Het is bijzonder interessant om te zien hoe de Haagse ambtenarij op deze ontwikkelingen reageert. Vrijwel iedereen is het eens dat verdere professionalisering nodig is, bijvoorbeeld door te investeren in opleiding en sensibilisering. Dat is alvast positief. Minder enthousiast word ik dan weer van het idee om het beleid meer te standaardiseren. Denk dan aan concrete eisen voor informatiesystemen. Of aan één generieke selectielijst voor de hele overheid. In de hoop om met deze lijstjes van het gezeur verlost te zijn.

Maar daarmee dreigt de Nederlandse overheid volgens mij juist een unieke troef te verliezen: overheidsorganisaties die zelf verantwoordelijk zijn voor hun informatie en zelf de meest geschikte aanpak bedenken. En bijvoorbeeld ook kritisch kunnen en durven reageren op adviezen van het Nationaal Archief. Dat creëert een ontzettend waardevolle dynamiek.

Het is nu – lees: midden maart 2021 – nog niet duidelijk wat het actieplan precies zal behelzen. Maar één les is al duidelijk, en ook voor de Belgische collega’s relevant: geld lost niet alles op.