Volgende week dinsdag (23 mei 2023) organiseert de commissie Binnenlandse Zaken van de Kamer van volksvertegenwoordigers een hoorzitting over de wijzigingen die minister Annelies Verlinden wenst door te voeren aan de wet van 11 april 1994 betreffende de openbaarheid van bestuur¹. 

De minister wil het toepassingsgebied van de wet uitbreiden zodat meer openbare diensten onder de transparantieverplichting vallen. Er worden echter ook uitzonderingsgronden voorzien die deze vooruitgang meteen tot een lege doos dreigen te maken. Na hevig protest uit het middenveld is de stemming van het wetsontwerp verdaagd.

Geen openbaarheid zonder goed informatiebeheer

Openbaarheid kun je maar moeilijk regelen zonder de garanties dat de documenten blijven bestaan. Apache² publiceerde hierover een uitgebreid artikel waaraan onder meer ook archivarissen en VVBAD-leden Lien Ceûppens en Geerd De Ceulaerde hun medewerking verleenden.

De duurzame bewaring van overheidsdocumenten is een knellend schoentje bij veel overheidsdiensten. De archieven van de Belgische ministeriële kabinetten worden zelfs niet als overheidsdocumenten beschouwd en kunnen dus niet ter inzage opgevraagd worden door burgers, journalisten of onderzoekers.

Terwijl Joe Biden, Donald Trump en dichter bij huis ook Nederlands premier Marc Rutte, publiekelijk op het matje geroepen worden wegens de nalatige behandeling van – al dan niet digitale – overheidsinformatie, is er bij ons tot op de dag van vandaag niets geregeld rond de openbaarheid van informatie over belangrijke nationale kwesties, zoals het beheer van de coronacrisis.

Onze Franstalige zustervereniging bracht daarover een standpunt uit waar we ons als VVBAD volledig achter kunnen scharen. We hernemen hier een Nederlandse vertaling van de tekst.

Reactie AAFB op wetsontwerp transparantie overheidsdocumenten

Toegang tot informatie, transparantie, goed informatiebeheer, democratie ... Dat zijn allemaal zaken waar de AAFB al vele jaren voor strijdt via haar verschillende standpunten.

De AAFB pleit met name voor een actuele en allesomvattende wetgeving die rekening houdt met de evolutie van onze samenleving. Deze wetgeving moet betrekking hebben op alle machtsniveaus en ons in staat stellen onze democratie te versterken door de implementatie van goed informatiebeheer.

Naar aanleiding van het recente nieuws over het wetsontwerp van minister Verlinden over transparantie in de overheidsadministratie wil onze vereniging het standpunt van de archiefsector over deze kwestie nog eens in herinnering brengen.

Om tegemoet te komen aan de aanbevelingen van de GRECO³ voorziet het wetsontwerp in een uitbreiding van het toepassingsgebied van transparantie tot de ministeriële kabinetten.

Deze uitbreiding tot alle bestuursorganen is ongetwijfeld een belangrijke stap voorwaarts voor de sector, aangezien de overheden hierdoor verplicht zullen worden het beheer van openbare gegevens te waarborgen. De uitzonderingen voor ministeriële kabinetten lijken echter haaks te staan op transparantie en zouden tot gevolg hebben dat ministeriële kabinetten minder verantwoordelijkheid dragen voor het beheer van hun documenten.

Hoe zit het met de wetgeving inzake kabinetsarchieven?

De huidige discussie stelt ook de kwestie van de bewaring en het behoud van kabinetsarchieven opnieuw centraal. De transparantie van overheidsadministraties hangt noodzakelijkerwijs af van goed beheer en goede bewaring van overheidsinformatie.

Momenteel worden kabinetsarchieven echter beschouwd als privé-archief en is er dus geen wettelijke verplichting of druk om ze goed te beheren en te bewaren. De bewaring van archieven, en met name die van ministeriële kabinetten, is echter een belangrijke zaak voor de democratie. De documenten en informatie die regeringsleden verzamelen tijdens hun ambtstermijn zijn niet zomaar wat correspondentie die haar waarde verliest aan het einde van een regeerperiode.

Deze informatie kan helpen bepaalde kwesties op te helderen en geeft burgers de mogelijkheid om de beslissingen van onze politieke vertegenwoordigers achteraf te controleren. Daarom moet net extra ingezet worden op het behoud en de toegankelijkheid ervan.

De beleidsverklaring van de huidige regering voorzag al in nieuwe wetgeving om de bewaring van de documenten van ministeriële kabinetten te regelen. Helaas staat dat voornemen blijkbaar nog steeds niet op de agenda van onze ministers. De tekst van de minister gaat over de openbaarmaking van overheidsdocumenten, maar ondanks de vraag van onze beroepsvereniging om een gesprek met de verschillende bevoegde ministers, wachten we nog steeds op een voorstel van regeling voor de goede bewaring van kabinetsarchief bij het einde van een regeerperiode.

Meer lezen over dit standpunt van de AAFB? Lees het hier.

Bronnen

¹ Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 11 april 1994 betreffende de openbaarheid van bestuur en tot opheffing van de wet van 12 november 1997 betreffende de openbaarheid van bestuur in de provincies en gemeenten. Online

² “Archieven als pijlers van de democratie”. Apache Magazine #10, Lente 2023.

³  (de “Group of States against Corruption”, het orgaan voor de bestrijding van corruptie van de Raad van Europa)