Het MARC-formaat dat nu impliciet of expliciet gebruikt wordt in onze bibliotheekcatalogi heeft een lange geschiedenis. In Exchanging Bibliographic Data : MARC and Other International Formats (1990) beschrijven Ellen Gredley en Alan Hopkinson in detail de evolutie in de eerste kwarteeuw ervan.
De hiërogliefen van een priesterclan
Vele keren mocht ik de vergaderingen van de catalografen leermiddelen in het LIBISnet bijwonen. Voor de buitenstaander zijn de verslagen compleet onbegrijpelijk; ze gaan over de subtiele verschillen in hun MARC-formaat tussen de vele tags, de subvelden, de indicatoren en de codes, maar voor de collega’s was dat allemaal vanzelfsprekend. De auteurs spreken in dat verband terecht van “the hieroglyphs of a priestly élite”. Eigenlijk beseften we niet dat we met iets absurds bezig waren. Op het einde van dit boek formuleren de auteurs dat duidelijk: catalografen gebruiken automatisering om producten te maken die lijken op die van voor de automatisering. De oorzaak daarvan moeten we zoeken in een van de doelstellingen van de Library of Congress (LC) bij het ontwerpen van MARC in 1965: via de computer steekkaarten printen. Sommige regels die de LC nu nog hanteert, zijn totaal niet te snappen tenzij je weet hoe zo’n steekkaart eruit moest zien. Een van de voorschriften is dat je elk veld met een punt afsluit, maar het veld voor de fysieke beschrijving van een document (paginering enzovoort) eindigt niet met een punt, tenzij er een reeksveld volgt. Leg dat maar eens uit aan iemand die niet (meer) weet hoe je een steekkaart opstelde.
Iedereen zijn eigen MARC
Het boek vertelt in detail de hele ontstaansgeschiedenis en de evolutie van MARC tot 1990. Sinds 1965 werden tal van plaatselijke varianten ontwikkeld, zoals UKMARC voor Groot-Brittannië, CANMARC voor Canada, THAIMARC voor Thailand, SAMARC voor Zuid-Afrika, DANMARC voor Denemarken, CATMARC voor Catalonië – naast IBERMARC voor de rest van Spanje – enzovoort. Sommige daarvan waren logischer van opbouw dan dat van de LC, maar de meeste zouden het op het einde van de twintigste eeuw toch afleggen tegen het nieuwe MARC21- formaat van de LC, om de simpele reden dat data van de LC massaal overgenomen worden, waardoor je telkens met lastige conversies geconfronteerd wordt als je per se je eigen versie wilt houden. Her en der zijn nu nog lokale varianten te bewonderen in online catalogi.