De publieke ruimte in onze steden en dorpen is erg gecommercialiseerd: waar wordt niet verwacht dat we kopen of consumeren? Bibliotheken vormen een van die kostbare uitzonderingen waar je zomaar kunt binnenwandelen, iets opzoeken, een tijdschrift doorbladeren, een workshop volgen rond e-inclusie of, jawel, boeken lenen. Bibliotheken hebben hun werking sterk opengegooid in de voorbije jaren, en vormen dikwijls het kloppende hart van een wijk of dorp. Een voorbeeld wordt beschreven in dit nummer: in de bibliotheek van Jette kun je sinds kort stekjes van planten krijgen of uitwisselen.

Achter de bibliotheken staan duizenden medewerkers die het beste van zichzelf geven om al die projecten te realiseren. Een gebouw en een budget zijn belangrijk, maar nog essentiëler zijn gemotiveerde mensen die zich engageren voor hun gemeenschap. Door onder andere te kiezen voor kwalitatief sterke boeken, dragen bibliothecarissen bij aan een betere collectieve kennis, informatieoverdracht en een steviger sociaal en cultureel weefsel.

In archieven zit al evenveel engagement. Organisaties met een goed informatie- en archiefbeheer zijn doorgaans efficiënter, democratischer en goedkoper in hun werking. Archieven engageren zich bovendien voor mensen uit het verleden én de toekomst. Archieven bewaren gegevens over de generaties die er vóór ons geweest zijn. Ze beslissen ook over wat geconserveerd zal worden voor de generaties na ons. De keuzes die archivarissen maken, bepalen mee wat bewaard, geïnventariseerd, geordend en gedigitaliseerd wordt, …of niet.

Door opeenvolgende golven van democratisering, zoals de sociale bewegingen, het feminisme en de dekolonisering, is er meer aandacht voor andere stemmen en verhalen dan die van machthebbers of elites. Tijdens Informatie aan Zee pleitte de Zuid-Afrikaanse archiefdenker Verne Harris voor een inclusieve aanpak in archieven, vanuit een engagement voor sociale rechtvaardigheid. Zijn ideeën komen ook aan bod in dit nummer, in de bespreking van de biografie van Winnie en Nelson Mandela.

Als ik rondwandel in de bibliotheek in mijn buurt, word ik getroffen door het mooie aanbod. En dan denk ik aan al het waardevolle, vaak onzichtbare werk dat daarachter zit. Archivarissen en bibliothecarissen werken meestal bescheiden achter de schermen, maar brengen op die manier wel meer kwaliteit, zin voor nuance en goede smaak in onze wereld. Daarom wil ik hulde brengen aan iedereen die zich inzet in onze archieven en bibliotheken, vaak in moeilijke omstandigheden, met vallen en opstaan. Dag na dag. We vragen daarbij soms veel van onszelf, en van onze collega’s. Laten we mild zijn voor elkaar, en voor onszelf, en vooral: laten we het volhouden!