Een plek voor en door jongeren

Sinds september zijn Antwerpse jongeren welkom in de kubus van Bibliotheek Permeke, de eerste jongerenbibliotheek van België. De grote glazen kubus op het De Coninckplein was vroeger het eet- en leescafé van de bibliotheek, maar is nu een plaats waar jongeren van 16 tot en met 26 jaar welkom zijn, verhalen kunnen ontdekken en gestimuleerd worden om hun verhaal te uiten op verschillende creatieve manieren. Het wordt een plek voor, maar vooral ook door jongeren, waar identiteitsontwikkeling en participatie centraal staan.

Wat voorafging

In het nieuwe Antwerpse bibliotheekbeleidsplan trekken we resoluut de kaart van jongeren en kinderen, en zetten we in op de doorgaande leeslijn. Met kinderen vinden de bibliotheken gemakkelijk hun weg, maar het is nog een zoektocht hoe we jongeren betrekken. Jongeren hebben, na corona nog meer dan daarvoor, nood aan een plek voor ontmoeting, om te mogen zijn, te hangen en dingen te ontdekken. De bibliotheek is voor veel kinderen en jongeren een derde plek, het is een van de weinige open ruimtes waar niets van je verwacht wordt.

Voor het opbouwen van de visie en het vinden van partners deden we een beroep op ons netwerk van organisaties in jongerencultuur. In 2016 startte Dries Decru in Permeke met de Urban Bib, een project dat het pad naar een aparte jongerenwerking effende en hiphopcultuur binnenbracht in de bibliotheek. Urban Bib groeide uit tot een verzamel- en ontmoetingsplaats om culturen met elkaar te verbinden, met als focus de lokale Antwerpse scene en artiesten. De curatorschappen door jonge artiesten en rijke partnerschappen vormden de voedingsbodem voor de nieuwe jongerenbibliotheek.

Daarnaast gingen we in gesprek met talrijke jongerenwerkingen in de stad die de brug maken tussen jongeren en cultuurparticipatie en -creatie. Deze gesprekken waren een belangrijke inspiratiebron voor het vormen van onze filosofie, het bereiken van jongeren en het uitdenken van de werking. Naast inspiratie gingen we ook op zoek naar partnerschappen en samenwerkingsmogelijkheden.

Om jongeren te bereiken moet je natuurlijk ook in gesprek gaan met jongeren zelf. We spraken met jongeren in de bibliotheek, in klassen, op evenementen en via Instagram. Zij gaven ons ideeën, verwezen ons door naar organisaties en namen hun vrienden mee.

Wat is de Kubus?

In de eerste plaats zetten we dus in op die derde plek om te zijn en te ontmoeten. Er zijn gezellige zetels, wifi en studieplekjes. De jongeren kunnen gratis koffie en thee nemen en wassen zelf hun kopje af. Je kunt op de muren schrijven met krijtstiften en in gesprek gaan met anderen. Het persoonlijke contact met ons team is heel belangrijk. Het personeel in de kubus zorgt voor een warm onthaal en een luisterend oor, en gaat outreachend te werk.

Uiteraard kun je in een jongerenbibliotheek ook boeken lezen en ontdekken. We zien dat de interesse voor lezen tijdens de puberteit afzwakt, dat lezen iets wordt dat moet in plaats van iets plezierigs. We richten onze bibliotheek dan ook zo toegankelijk mogelijk in: duidelijke signalisatie, actuele themastanden, ordening volgens thema, focus op youngadultboeken, fantasy, sciencefiction en Engelstalige literatuur. Ook krijgen de jongeren inspraak in onze collectie om aan te geven wat er nog mist. De non-fictiecollectie is sinds kort in opbouw en zal samen met jongeren vormgegeven worden.

We zetten niet enkel in op het beleven van cultuur, maar ook op creatie in de vorm van workshops waar aan competentie- en talentontwikkeling gedaan wordt. Jongeren kunnen hier hun eigen verhaal vertellen, hun identiteit bekrachtigen via muziek, woord, media en meer. We ontwikkelen een makerspace waar jongeren digitale vaardigheden kunnen leren en zelf dingen creëren. Ook activiteiten rond samenlezen, film en boeken zullen in de kubus plaatsvinden.

Voor het verdere activiteitenaanbod werken we samen met partnerorganisaties. StampMedia gaat een deel van zijn aanbod in de kubus organiseren, zoals podcasts, fotografie en video. Vzw Mayanaise werkt rond woord, podiumkunsten en schrijven, en organiseert open mics. BelgianGarden is een hiphopcollectief, zij geven workshops rond beats, muziek schrijven en producen. BeHuman biedt een traject rond stemtraining en verhalen vertellen voor meisjes. Momenteel werken we met testworkshops, maar op termijn zullen deze activiteiten vooral vraaggestuurd zijn vanuit de jongeren zelf, zodat we aanbod op maat kunnen plannen.

Daarnaast bieden we ook een platform aan andere organisaties die op zoek zijn naar een plek voor aanbod dat jongeren versterkt. Zo coacht SAAMO wekelijks een groep jonge ondernemers en wordt de kubus voor deze jongeren dus een vertrouwde plek. In dat alles staat participatie centraal: wat vragen de jongeren?

Ze kunnen hier participeren en groeien. In de loop van de voorbije maanden stelden we een groep van 25 enthousiastelingen samen die deel uitmaken van een van de werkgroepen van de jongerenboard. Zij zullen het DNA onder de loep nemen, de collectie bepalen of evenementen en activiteiten organiseren. De jongerenboard wordt het kloppende hart van de kubus. Ook vanuit het hoger onderwijs komen jongeren in onze bibliotheek, als stagiairs en onderzoekers. De kubus heeft een labofunctie voor het hele netwerk: de lessen die we hieruit trekken zullen doorgegeven worden aan andere Antwerpse bibliotheken als inspiratie om met jongerenparticipatie aan de slag te gaan.

Sinds september

Op 3 september openden we de deuren tijdens onze kick-off, waarop verschillende workshops plaatsvonden, onze makerspace open was voor jonge ontwerpers en jongeren een verhaal of tekst konden delen op het podium. De periode van september tot en met februari is onze soft launch, de eerste maanden van experiment. De jongerenboard is in opstart, de eerste workshops worden gegeven, in december en januari zorgen we voor studieplekken en animatie tijdens de blokperiode en eind februari volgt dan het grote openingsfeest, georganiseerd door de jongeren zelf. Dan krijgt de kubus concretere invulling op het vlak van inrichting, programma en visie.

Wat is de eerste indruk? De actievere pijlers zijn nog in opbouw, maar de bibliotheek als derde plek kent een vliegende start. De kubus zit bijna elke dag vol met studerende, lezende, babbelende en nieuwsgierige jongeren. We laten de citaten op de vorige pagina uit ons gastenboek graag voor zichzelf spreken.

Binnen twee jaar willen we een gemeenschap van jongeren gecreëerd hebben die zich thuis voelen in de bibliotheek, die groeien om zelf aanbod te organiseren en om het roer in eigen handen te nemen. De kubus staat dan bekend als dé jongerenbibliotheek waar je voor verhalen en identiteitsontwikkeling terechtkunt.