Stel: je wilt als bibliotheek in de huidige coronapandemie het klassieke voorleesuurtje blijven organiseren door te kiezen voor een digitale variant. Is dat wettelijk mogelijk? Kan een voorleesfilmpje gemaakt en online gedeeld worden of laat het auteursrecht dat niet toe?

Het Belgisch auteursrecht kent auteursrechtelijke bescherming toe aan oorspronkelijke/originele werken. Literaire werken, zoals een gedicht of een boek, zullen in de meeste gevallen oorspronkelijk genoeg zijn om van auteursrechtelijke bescherming te genieten. Dat betekent dat je rekening dient te houden met het auteursrecht en in het bijzonder met de exclusieve rechten die aan de auteur toegekend zijn.

Voor de goede orde, het auteursrecht is beperkt in tijd. Meer bepaald eindigt het auteursrecht zeventig jaar na het overlijden van de auteur. Bij alle werken waarvan de auteur uiterlijk in 1950 overleden is, dien je in 2021 dus op geen enkele wijze rekening te houden met het auteursrecht. Deze werken kun je vrijelijk gebruiken bij het maken en delen van een voorleesfilmpje.

Het auteursrecht kent een aantal rechten toe aan de auteur. Een belangrijk recht is het reproductierecht: een werk mag niet gereproduceerd worden zonder de voorafgaande toestemming van de auteur. Wanneer het voorlezen van een auteursrechtelijk werk opgenomen wordt, is dat een reproductie van het werk en moet er dus toestemming gevraagd worden aan de auteur.

Een tweede belangrijk recht is het publiek mededelingsrecht of het recht om het werk online beschikbaar te stellen. Een werk mag dus niet online (om te downloaden of via streaming of op andere wijze) beschikbaar gesteld worden zonder de voorafgaande toestemming van de auteur. Het online verspreiden van de opname van een voorgelezen auteursrechtelijk werk is een publieke beschikbaarstelling en mag dus enkel met toestemming van de auteur gebeuren.

Overigens valt ook het voorlezen van een werk aan een aanwezig publiek (dus in een fysieke context, niet online) onder dat publiek mededelingsrecht. Wel bestaat er een uitzondering hierop voor het voorlezen van een werk in het kader van schoolactiviteiten of een publiek examen, en dat zowel binnen als buiten de gebouwen van een onderwijsinstelling (bv. in de gebouwen van een bibliotheek). Online ontsluiting valt niet onder deze uitzondering.

Uit het bovenstaande blijkt dus dat het maken en delen van voorleesfilmpjes in strijd kan zijn met het auteursrecht. Het is dan ook aan te raden om steeds contact op te nemen met de uitgever, aangezien deze doorgaans houder is van alle auteursrechten (omdat de auteur zijn rechten aan de uitgever overgedragen heeft). Is dat niet het geval dan moet je toestemming vragen aan de auteur (of aan de beheersvennootschap waartoe de auteur toegetreden zou zijn).

Weet tot slot dat je ook het recht op afbeelding van de voorlezer dient te respecteren. Indien je een video-opname zou maken van de voorlezer en deze digitaal zou ontsluiten, dan kun je het best ook de schriftelijke toestemming van de voorlezer vragen om te voorkomen dat deze zich beroept op zijn recht op afbeelding om de verspreiding van het filmpje te verbieden.