In het kader van de opleiding informatiebeheer aan de Arteveldehogeschool, onderzocht Esther Bleyenberg in hoeverre de SDG’s geïmplementeerd worden in wetenschappelijke en speciale bibliotheken. De centrale vraag van haar onderzoek was: worden de SDG’s geïmplementeerd in de werking van wetenschappelijke en speciale bibliotheken? En zo ja, hoe?

Enquête 

Als eerste stap van haar onderzoek verstuurde Esther een enquête naar 170 personen, werkzaam in 139 instellingen in Vlaanderen en Brussel. De enquête bestond uit vragen die peilden naar de bekendheid van de SDG’s bij bibliotheekmedewerkers, hun (eventuele) opname in het beleidsplan van de instelling en hoe ze er praktisch mee aan de slag gaan. 41 bibliotheekmedewerkers van 37 instellingen reageerden op de oproep en vulden de enquête in.

We moeten hierbij in het achterhoofd houden dat dit een kleinschalig onderzoek is. Voor een correct beeld moeten meer instellingen breder ondervraagd worden. Daarnaast zijn deze bibliotheken deel van een grotere organisatie, en mogen ze niet als op zichzelf staande instellingen beschouwd worden. Van de 41 respondenten heeft iets meer van 70% al van de SDG’s gehoord.

We kunnen ervan uitgaan dat de kennis rond de SDG’s bij de meerderheid van de bibliotheekmedewerkers verworven is. Bij ongeveer 35% komen ze in een of andere vorm voor in de beleidsplannen van de bevraagde instellingen. Bij een kleine 40% wordt er in de praktijk met de SDG’s gewerkt. In dit artikel worden enkele eerste bevindingen kort toegelicht. 

Bibliotheken en documentatiediensten van de Vlaamse overheid

Bij bibliotheken en documentatiediensten ingericht door de Vlaamse overheid (18 instellingen verspreid over de verschillende beleidsdomeinen, 5 vulden de enquête in) is het kennisniveau hoog: 80% heeft al van de SDG’s gehoord. Toenmalig minister-president van de Vlaamse regering, Geert Bourgeois, had het in oktober 2016 over de implementatie van de SDG’s in Vlaanderen.

Een punt van die mededeling was het integreren van de SDG’s in de interne werking, het management en de instrumenten van de overheidsinstellingen. De belangrijkste eerste stap die Bourgeois vermeldt, is dat “alle overheidsentiteiten en medewerkers vertrouwd raken met het SDG-kader”. We kunnen stellen dat deze stap gezet is. Maar wanneer gepeild wordt naar het gebruik van de SDG’s in de dagelijkse werking, dan is dat ofwel afwezig, ofwel niet gekend bij de bibliotheekmedewerker.

Verbetering kan van binnenuit komen: in 2018 werd de SDG-handleiding voor overheidsorganisaties uitgewerkt door het Departement Kanselarij en Bestuur. Deze handleiding biedt een stappenplan waarmee overheidsorganisaties de SDG’s kunnen implementeren in hun eigen werking. Waarom dat nog niet gebeurd is, moet verder onderzocht worden.

Hogeschool- en universiteitsbibliotheken

Ook bij hogeschool- en universiteitsbibliotheken zijn de medewerkers goed op de hoogte van de SDG’s: negen op tien bibliotheekmedewerkers kennen de SDG’s. Het is duidelijk hoe zij hiermee aan de slag gaan. Zij zetten vooral in op doel 4 (kwaliteitsonderwijs) en 10 (ongelijkheid verminderen).

Deze bibliotheken zitten in verschillende stadia van uitrol: sommige onderzoeken momenteel hoe ze de SDG’s kunnen inpassen in hun werking, terwijl andere al veel verder staan. De Faculteitsbibliotheek Bio-ingenieurswetenschappen (Universiteit Gent) gebruikt de SDG’s als kapstok om onderzoek (rond waterzuivering, landbouw, ecosystemen, klimaat, enz.) van hun wetenschappers in de kijker te zetten.

De leercentra op de campussen Turnhout en Vorselaar (Thomas More-hogeschool) zorgen voor gratis ICT-ondersteuning en de mogelijkheid om technisch materiaal (zoals laptops en tablets) te lenen. Zo zijn deze beschikbaar voor wie er anders geen toegang toe heeft. De medewerkers van de leercentra ondersteunen het onderwijs door onder andere zelf lessen te geven en informatief materiaal beschikbaar te stellen.

Kennis- en documentatiecentra

Kenniscentra gebruiken de SDG’s het meest en gaan vaak verder dan enkel de eigen instelling. Ze zetten bijvoorbeeld in op digitale ontleningen in plaats van ontleningen die fysiek verzonden moeten worden. Ze verspreiden informatie over de SDG’s (door een aanbod van educatieve tools) en stimuleren andere organisaties om hier actief mee aan de slag te gaan.

Aan de hand van een actieplan integreert Iedereen Leest (en zijn bibliotheek) bijvoorbeeld de doelstellingen in zijn dagelijkse werking en analyseert de organisatie hoe het eigen handelen beter kan. Kathleen Cortens van Iedereen Leest vertelt: “We vinden het belangrijk om organisatiebreed aandacht te hebben voor ecologie en willen een beleid voeren dat een kwaliteitsvolle en duurzame werking vooropstelt.

De aansluiting bij Greentrack was de rechtstreekse aanleiding voor het opstellen van een actieplan. Dat Iedereen Leest voor de SDG’s koos als kapstok voor dat actieplan, spreekt voor zich. De SDG’s beslaan verschillende domeinen zoals onderwijs en educatie, gendergelijkheid, armoedebestrijding, klimaat, enzovoort. De SDG’s bieden een uitgebreid én concreet kader om duurzaamheid in de breedste zin van het woord te vertalen en te implementeren binnen elke organisatie.”

De bibliotheek als onderdeel van een groter geheel

Omdat de meeste bibliotheken in dit onderzoek deel uitmaken van een grotere organisatie, kunnen we ze ook niet los zien van deze organisatie. Uit verder onderzoek blijkt dat de meerderheid van de bibliotheken die actief SDG’s integreren in hun werking dat doen omdat er een kader is op beleidsniveau. Slechts een minderheid van de bibliotheken waar geen vooropgesteld kader aanwezig is, implementeert de doelstellingen.

Deze implementatie is vaak het gevolg van een persoonlijk initiatief van de bibliotheekmedewerker. Dat engagement, dat zeer waardevol is, mag echter niet vrijblijvend zijn. Het is daarom aan te bevelen om de SDG’s structureel en over de hele breedte van de organisatie in te bedden. Dat met het oog op een perceptieshift bij zowel het personeel als de bezoekers.

Bij een structurele aanpak is het mogelijk om alle zeventien doelstellingen te integreren, zo wordt vermeden dat er slechts rond een paar SDG’s gewerkt wordt. Initiatieven die een perceptieshift kunnen veroorzaken en zo de bal richting een duurzamere samenleving aan het rollen brengen, zijn op dit moment erg nodig. Om deze duurzame toekomst waar te maken, moeten beleidsplannen omgegooid worden. Dat kan via een engagement aan een charter of in samenwerking met een daarin gespecialiseerde externe organisatie (zoals Greentrack of Route 2030).

Conclusie

Dit onderzoek geeft slechts een onvolledig beeld van de huidige situatie. Een vervolg hierop is wenselijk om dat verder uit te diepen. Zo kunnen een dieper onderzoek over een van de deelvelden, een uitgebreidere vragenlijst of het betrekken van meer verschillende soorten bibliotheken onze blik verruimen en ons leren hoe we de SDG’s succesvol integreren.