Het bedrijf MedioEurope (Medio) is als leverancier van allerlei producten en diensten een belangrijke (commerciële) speler voor de Vlaamse bibliotheken. In september en oktober 2020 voerde MedioEurope een bevraging uit waarin het permanent veranderende bibliotheeklandschap voor de volgende twee of drie jaar onderzocht werd. Men zou kunnen zeggen dat het hier om een toekomstscenario gaat, zoals verwacht door de respondenten.

De grote bibliotheekbevraging bevatte “acht essentiële bibliotheekvragen”. In het rapport worden de cijfergegevens vraagsgewijs aangevuld door commentaar van drie experten/bibliothecarissen.

Wat zijn de bevindingen?

1. De maatschappelijke relevantie van de openbare bibliotheken neemt op middellange termijn toe. Dat zou verband houden met het bereiken van belangrijke minderheidsgroepen, zoals laaggeletterden, en met de samenwerking tussen bibliotheken onderling en tussen bibliotheken en scholen.
2. Deelnemers aan de bevraging menen dat er evenveel kans is dat de beleidsmakers de maatschappelijke relevantie van de bibliotheek zien afnemen als dat ze die zien toenemen. Dat komt doordat de bibliotheek niet prioritair is in het beleid, de beleidsmakers achter de feiten aanhollen, er in het beleid veel om geld draait, en doordat beleidsmakers minder zicht hebben op het belang van de bibliotheek.
3. De bibliotheek evolueert van een uitleenplaats naar een ontmoetingsplaats en kenniscentrum. Hier ervaren de deelnemers geen tegenstelling: beide functies zijn belangrijk.
4. Budgetten zouden ongeveer stabiel blijven in de volgende jaren. Mogelijk heeft de coronacrisis hier invloed op.
5. Qua personeelsbezetting hoopt men op stabiliteit, maar vreest men een lichte tot sterke afname.
6. Duurzaamheid wordt een belangrijke factor in het bibliotheekbeleid. Dat is een maatschappelijke tendens die onder andere speelt in het ontwerpen van gebouwen 
7. Big data en artificiële intelligentie (AI) worden belangrijk in de klantenwerking, onder andere door links met het rijksregister.
8. Idem voor de collectievorming. Regiosamenwerking via datatools beïnvloedt deze. Meer investeren in populaire titels wordt belangrijk. Het eengemaakt bibliotheeksysteem (EBS) en sectorale knowhow (Cultuurconnect) spelen een rol.

Welke vragen roept dit onderzoek op?

Wat houden containerbegrippen als AI, big data en duurzaamheid precies in voor de bibliotheeksector?

Hierop een antwoord geven in het kader van de bevraging is niet mogelijk, omdat er (wellicht) geen uitleg gegeven werd bij de vraagstelling. Iedere respondent kon/moest deze begrippen zelf invullen. Daardoor wordt de interpretatie van de antwoorden moeilijk. In het rapport is er enkel een uitleg door drie experten/bibliothecarissen.

Hoe moeten we de noodzaak die een commerciële speler als Medio ertoe brengt een bevraging te organiseren, precies duiden?

Dit kadert in de commerciële strategie van Medio. Het bedrijf voelt, wellicht terecht, dat het bibliotheeklandschap zich snel wijzigt en nog verder zal wijzigen en dat, om relevant te blijven, de bedrijfsstrategie voortdurend bijgesteld moet worden. Maar dat blijft speculatief, want het rapport geeft hier geen informatie over.

Hoe relevant en hoe betrouwbaar is deze bevraging?

We weten enkel dat de bevraging in de maanden september en oktober 2020 per mail gebeurde en dat, naar eigen zeggen, de bibliothecarissen bevraagd werden. We weten niet wie er precies bevraagd is (we kunnen vermoeden dat het om de huidige klanten van Medio gaat, maar zeker weten we dat niet). We hebben geen idee van de respons en ook niet van de non-respons. Evenmin hebben we gegevens over de representativiteit.

De resultaten worden weergegeven in procenten en in een balkgrafiek per vraag en per antwoordmogelijkheid. Ook de mediaan en de gemiddelde score zijn per vraag berekend. De antwoorden worden, vraagsgewijs, aanvullend geduid door drie bibliothecarissen van openbare bibliotheken, telkens dezelfde drie.

De laatste drie vragen bevatten containerbegrippen waarvan de betekenis onduidelijk is. Het is een heel eenvoudig gevoerd en geïnterpreteerd onderzoek zonder grote pretenties. De bevindingen zijn ook sterk gekleurd door (slechts) drie experten.

Besluit?

Onderzoekstechnisch moeten we De grote bibliotheekbevraging misschien naar de prullenmand verwijzen, maar er zijn redenen om dat niet te doen. De vragen die gesteld werden en de antwoorden erop zijn actueel en relevant voor de bibliotheeksector. Inhoudelijk zouden die hernomen kunnen worden in onderbouwd onderzoek. Toetsing aan deze bevraging is dan mogelijk.

Het onderzoeksrapport is op eenvoudige vraag te verkrijgen bij het bedrijf MedioEurope en is ook te downloaden als pdf-bestand.