Kun je als bibliotheek met één lezing of één boek een leven redden? Misschien een wat vreemde vraag, maar voor ons is het antwoord vrij duidelijk: ja!

“Als je de vijand niet kent kun je nooit de oorlog winnen”. Dat is het uitgangspunt van onze strijd tegen darmkanker. Als maagdarmspecialist zag ik in mijn carrière van bijna 30 jaar in het Antwerpse Sint-Vincentiusziekenhuis té veel darmkanker. Iedere maand aan zeven mensen moeten vertellen dat ze darmkanker hebben, jaar in, jaar uit, maand in, maand uit, maakt je echt niet vrolijk. Mijn grootste frustratie was dat de mensen telkens uit de lucht kwamen gevallen. “Waarom ik?” “Hoe kan dat, ik leef toch gezond, ik heb pas mijn bloed nog laten nakijken, alles was goed”. Eind 2015 verliet ik het ziekenhuis en sindsdien werk ik fulltime voor de vzw Stop Darmkanker die ik zelf mee oprichtte in 2012. Informatie en voorlichting geven, acties en campagnes voeren. Met slechts één doel voor ogen: minder darmkanker.

Kennis delen kan levens redden

Het is jammer om vast te stellen dat er in 2019 nog steeds mensen darmkanker krijgen en aan darmkanker sterven door een gebrek aan informatie. En dat op een ogenblik dat we volop leven in een informatiemaatschappij. Op een ogenblik dat we in Vlaanderen in iedere gemeente een bibliotheek hebben. De plaats bij uitstek waar informatie voor het grijpen ligt. Maar die informatie moet je er dan wel vinden.

Nederlands onderzoek toonde aan dat 70 procent van de mensen onvoldoende kennis heeft over een ziekte die in Vlaanderen jaarlijks bijna 3.000 dodelijke slachtoffers maakt.

Laten we zelf eens even met de lezer van dit artikel de test doen:
•    Hoeveel lezers van je bibliotheek zullen ooit met darmkanker geconfronteerd worden?
•    Hoeveel Vlamingen verliezen per dag de strijd tegen darmkanker?
•    Hoeveel dodelijke slachtoffers zijn er iedere dag in Europa?
•    Wanneer is de Internationale darmkankermaand?
•    Wat is de kleur van het lintje dat symbool staat voor de strijd egen darmkanker?
•    Hoe groot is de kans op genezing als je darmkanker in een vroeg stadium vindt?

We nemen het de lezer niet kwalijk als hij al de antwoorden niet kent. We proberen er met onze vzw Stop Darmkanker wel voor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen het juiste antwoord kennen. Want kennis delen is een van onze kernactiviteiten. Kennis delen om levens te redden. Echt niet zo moeilijk. Hoeveel mensen kennen het verhaal van de kleine poliep? Hoeveel mensen weten hoelang het duurt vooraleer uit een kleine goedaardige poliep een groter kwaadaardig gezwel ontstaat (darmkanker)?

De lezing Waarom campagne voeren tegen darmkanker

“Kennis delen kan levens redden” mag geen holle slogan blijven. Voor ons is dat het vertrekpunt van al onze activiteiten. De zoveelste werkgroep waar aan een white paper geschreven wordt, mag naar mijn mening gerust vervangen worden door een actiegroep.

Elke bibliotheek kan de ideale uitvalsbasis zijn om darmkanker een halt toe te roepen. Laagdrempelig en overal ter beschikking, de ideale brug tussen de burger en de wetenschap. Wetenschap in mensentaal, aangepast aan het brede publiek. Ook dat houden wij steeds voor ogen met onze lezingen. En waarom geen lezing over darmkanker in een bibliotheek? Ik heb zelf het geluk gehad om dit recept reeds te beproeven in meerdere bibliotheken in Vlaanderen en Nederland. Telkens was de lokale organisator erg opgetogen met het resultaat. En de aanwezigen waren enthousiast en hadden veel bijgeleerd. Voor sommige mensen was het bovendien een levensreddende lezing. De oproep om de test te doen was bij hen niet in dovemansoren gevallen. Het had verstrekkende gevolgen. Gelukkig positieve gevolgen.

Bibliotheken hebben volgens mij zelfs een bijkomend voordeel aan dit soort lezingen, dat misschien niet onmiddellijk herkend wordt. De intiemere, kleinschalige vertrouwde sfeer van de leeszaal of het kleine auditorium laat vaak een vlottere interactie toe tussen mijzelf en de aanwezigen. Dan spreek ik echt uit ervaring, met iets meer dan 450 lezingen in een periode van drie jaar op de teller.

Het begrip health literacy won de laatste jaren aan populariteit. Gezondheidskennis bij het brede publiek is meer dan ooit een hot topic. De komst van het internet en de sociale media brachten alles in een stroomversnelling. De burger gaat meer en meer op zoek naar kennis over gezondheid, over ziekten, wil zijn eigen lichaam beter kennen en begrijpen. Maar dan komt hij vaak in een doolhof terecht waar de uitgang moeilijk te vinden is. Surfen op het net kan heel aangenaam zijn, maar de zoektocht is soms heel ingewikkeld. En soms gaat men kopje onder vooraleer men het beseft. Of dokter Google nu al dan niet geraadpleegd moet worden is ongetwijfeld een boeiend onderwerp voor een discussieavond. Een lezing Waarom campagne voeren tegen darmkanker is dat des te meer.

Op het eerste gezicht is een lezing over bv. burn-out, migraine of astma misschien aantrekkelijker voor het brede publiek. Maar toch worden nog steeds meer mensen geconfronteerd met darmkanker. Een ziekte die door meer kennis en meer informatie vermijdbaar is. Het is niet voor niets dat de Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat darmkanker de ideale ziekte is om vroegtijdig op te sporen. Je moet dan natuurlijk wel weten hoe en wanneer, en vooral waarom je het zou moeten doen. Akkoord, darmkanker lijkt niet het meest aantrekkelijke onderwerp voor een affiche van een infoavond, maar iedere keer bleek dat de afwezigen ongelijk hadden.

Het blijft toch vreemd dat in Vlaanderen slechts iets meer dan de helft van de mensen die via het Vlaams bevolkingsonderzoek de gratis test toegestuurd krijgen, de test doet en effectief terugstuurt. Die andere helft laat volgens mij heel wat kansen liggen. Kansen om leed te vermijden en kosten te besparen voor de overheid. Je kunt het sommige mensen niet kwalijk nemen dat ze het niet doen. Want onbekend is onbemind. Ook tot die vaststelling ben ik de afgelopen jaren bijna dagelijks gekomen. Nog steeds een te grote groep mensen weet hier onvoldoende over.

Graphic Novel Dirk: het leven is een strijd waard

Met onze vzw Stop Darmkanker brachten we de afgelopen jaren al verschillende boeken uit. Telkens met hetzelfde uitgangsprincipe: in mensentaal het onderwerp darmkanker bespreekbaar, of beter gezegd leesbaar maken. Met natuurlijk de nadruk op het grote belang van het vroegtijdig opsporen van darmkanker. In Helden met darmkanker zijn het straffe getuigenissen (uitg. Willems 2018), in Stop Darmkanker: kennis delen kan levens redden (uitg. LannooCampus 2014) komen alle aspecten — van preventie tot therapie- aan bod. Het zijn boeken die in vele Vlaamse bibliotheken vlot uitgeleend worden. Het zijn en blijven echter klassieke boeken.

We zoeken als vzw steeds naar nieuwere tools om onze grote boodschap, doe de test, over te brengen naar het brede publiek. We zijn dan ook trots dat we samen met Ballon Media onze graphic novel Dirk: het leven is een strijd waard als een wereldprimeur op de markt brachten. Nooit eerder werd een meertalig -Nederlands, Frans, Engels en Italiaans- stripalbum over darmkanker uitgebracht. Het woord beeldroman is hier terecht op zijn plaats. Dirk is het verhaal van een vijftigjarige geschiedenisleraar, gescheiden en vader van twee dochters, die geconfronteerd wordt met darmkanker. Een spannend en ontroerend verhaal, een rollercoaster van emoties. Striptekenaar Mario Boon zorgde voor een zeer toegankelijke tekenstijl, de Italiaanse Mariacristina Federico is verantwoordelijk voor de warme kleuren die het 46 pagina’s tellende verhaal tot een mooi geheel maakt. Het wordt aangevuld met een informatief dossier over darmkanker en natuurlijk een making of.

De eerste recensies zijn alvast veelbelovend. Het lijkt voor sommige lezers een waar gebeurd verhaal, hoewel we het toch onder de rubriek fictie zouden willen rangschikken. Lezers laten ons spontaan weten dat er vele herkenningspunten in zitten. Het boek en het scenario kwamen trouwens tot stand nadat tekenaar Mario Boon meerdere van mijn lezingen had bijgewoond. De vlog die de Nederlander Marcel Haster erover maakte is een schitterend pleidooi om het album te lezen.

Het is en blijft natuurlijk een album dat over een welbepaalde ziekte gaat. Die problematiek is keurig verpakt in de andere verhaallijnen. Een typisch voorbeeld van wat men in de Angelsaksische literatuur graphic medicine zou noemen. Moeilijke geneeskundige thema’s op een eenvoudige manier in beeld brengen. Een genre dat enorm aan populariteit en belang wint.

Conclusie

Met onze vzw Stop Darmkanker doen we langs deze weg een oproep aan het bibliotheekwezen om samen darmkanker een halt toe te roepen. Een lezing hoeft echt geen onoverkomelijke hinderpaal te zijn. De meeste boeken staan al in jullie rekken. Onze graphic novel hoort daar zeker bij. De maand maart is een mooi moment om onze vzw Stop Darmkanker in de schijnwerper te plaatsen, maar je hoeft er niet op te wachten. Campagne voeren kan ook in de bibliotheek. Iemand zei ooit: “The best campaign is the one that is done, not the one that is discussed for many years”. Wie weet wie dit ooit gezegd heeft mag het mij steeds vertellen. Tijdens mijn lezing kom je het zeker te weten.

Kennis delen kan levens redden. Nu is het aan jullie!

>    Info: www.stopdarmkanker.be