De Vlaamse Regering besliste in 2014 om een aantal provinciale taken af te slanken. Begin 2018 werd een hele resem persoonsgebonden materies overgeheveld naar ofwel een lokaal bestuur ofwel de Vlaamse overheid. Het Streekgericht Bibliotheekbeleid kreeg een plek bij de Vlaamse overheid.

Eind december 2017 trokken we de deur van het bureau in het Provinciehuis voor de laatste keer achter ons dicht. Ondertussen sporen we meer dan een half jaar richting Brussel. Een andere omgeving en een nieuwe werkplek binnen het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse overheid zorgde voor een nieuwe werking en dynamiek. Tijd dus voor een stand van zaken.

We, dat zijn vijf voormalige medewerkers van het Streekgericht Bibliotheekbeleid: Joris Eeraerts en Patrick Van Damme (Provincie Oost-Vlaanderen), Marijke Dulsster en Geert Lievens (Provincie Vlaams-Brabant) en Natalie Decrock (Provincie West-Vlaanderen). We beschikken over kennis en expertise, hebben ervaring in de sector en vooral de volle goesting om ervoor te gaan. Samen vormen we de cel Bovenlokaal Bibliotheekbeleid.

Waar gaat het over?

De cel Bovenlokaal Bibliotheekbeleid heeft als doel een gezamenlijk Bovenlokaal Bibliotheekbeleid uit te tekenen. In opdracht van Vlaanderen vormen de consulenten van het Bovenlokaal Bibliotheekbeleid een sectorspecifiek kennis- en expertisecentrum dat verbinding maakt met sectoreigen en sectoroverschrijdende complementaire partners om bibliotheken in hun ontwikkelpotentieel te versterken.

Hierbij inspireert het de bibliotheeksector en verbindt het diverse spelers. De cel Bovenlokaal Bibliotheekbeleid is daarnaast ingebed in een ruimer cultuurverhaal, wat het leggen van relevante verbindingen met diverse partners mogelijk maakt. Samen met de bibliotheken de sector centraal positioneren in dit bredere culturele landschap is een belangrijke uitdaging. Ook op internationaal vlak verdiept het team de samenwerking tussen Vlaanderen en diverse (Europese) landen.

Het Bovenlokaal Bibliotheekbeleid fungeert als knooppunt tussen beleid en sector en neemt een regisseursrol op in het bibliotheekveld. De cel zet zich hierbij in op de stimulering en waardering van interessante lokale en regionale initiatieven.

Door dit alles geïntegreerd aan te pakken, krijgt de sector impulsen, ruimte en vooral ook inspiratie om zich creatief verder te ontwikkelen. De uittekening en vormgeving van dit Bovenlokaal Bibliotheekverhaal gebeurt in samenspraak met de sector en partners als VVBAD, Cultuurconnect en VVSG.
De voorbije maanden maakten we hier al enthousiast werk van.

Welke weg werd al afgelegd?

In het najaar van 2017, alle medewerkers waren toen nog provinciale consulenten, werden de krijtlijnen uitgezet van een toekomstig Bovenlokaal Bibliotheekbeleid: schaalvergroting door samenwerking, professionalisering binnen de sector, zichtbaarheid en toegankelijkheid en duurzaamheid werden de speerpunten. Dit eerste ontwerp vond zijn weg naar overleg- en regiovergaderingen die de medewerkers van de cel bijwoonden.

Een bevraging van de sector leidde in het voorjaar van 2018 tot een zicht op de vele en diverse noden in de bibliotheeksector. Half mei werden de speerpunten afgetoetst tijdens een denk- en inspiratiedag in Muntpunt Brussel. Tijdens deze dag, met als thema Naar een nieuw streekgericht bibliotheekbeleid, gaven meer dan 90 deelnemers uit het werkveld mee vorm aan het toekomstige Bovenlokaal Bibliotheekbeleid. Netwerken, input krijgen en inspiratie geven stonden centraal.

De initiële inspiratie en prikkel kwam van Mogens Vestergaard (bibliothecaris - bibliotheek Roskilde, Denemarken) die met zijn uiteenzetting over de bredere relationele rol van bibliotheken een weg wees in de richting van de maatschappelijke rol van een hedendaagse bibliotheek. In zijn visie krijgt de bibliotheek vorm voor en door burgers. Bibliotheken zijn plaatsen waar ontmoeting en interactie centraal staan. De verbindingen tussen burgers, stakeholders en het lokale gebeuren zijn essentieel. Dit impliceert een andere manier van kijken naar de bibliotheekwerking, waarbij de focus komt te liggen op interactie tussen en met mensen, faciliteren, kennisdelen, enz. Denken we hierbij maar aan: levendige muziek-beleef-groepen i.p.v. muziekdragers aanbieden, makerspace, digikringen, inspelen op lokale gebeurtenissen, ruimte maken voor debat, enz. Bibliotheken als the 5th power of state.

Duurzaamheid was op de denkdag niet alleen een thema op zich, het loopt als rode draad doorheen het beleid. Het uitgangspunt hierbij zijn de holistische VN-agenda 2030 (de vijf P’s: planet, peace, people, prosperity, partnership) én de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals of SDG’s). Die doelstellingen vormen een brede agenda en vertrekken vanuit een visie met zes centrale waarden: universeel, inclusief, ondeelbaar, lange termijn, integrale aanpak en samenwerken. Kernwoorden die ook op onze werking van toepassing zijn. Niettemin gaat het hier om eerder abstracte concepten die in de workshop tijdens de denkdag een concrete vertaling kregen.

Hoe stimuleren we ontmoeting door ruimte te creëren voor activiteiten en debat? Hoe maken we van de bibliotheek een plaats waar mensen tot rust komen? Hoe werken we drempels weg die toegankelijkheid en betrokkenheid in de weg staan? Dat kan door bijvoorbeeld het uitwerken van een vrijwilligersbeleid, het organiseren van vervoer vanuit de deelgemeenten bij activiteiten, het organiseren van activiteiten in de wijken, enz.) Daarnaast is samenwerking van cruciaal belang. Investeren in duurzaamheid is immers kiezen voor een globale aanpak en heeft enkel kans op slagen als het wordt ingeschreven in de strategische doelstellingen van de stad/gemeente. En waarom zouden we daar als sector het voortouw niet in nemen?

Wat brengt de toekomst?

De verdere uittekening en uitrol van het Bovenlokaal Bibliotheekbeleid vindt plaats binnen een veranderend landschap. Vanaf 1 januari 2020 wordt immers het decreet bovenlokale cultuurwerking van kracht. Dit decreet voorziet, naast project- en structurele subsidies, in de oprichting van een nieuw steunpunt. Dat wordt dus een nieuwe speler in het brede culturele veld. Zowel met dit nieuwe steunpunt als met Cultuurconnect, VVBAD, VVSG en andere belangrijke partners zal de cel Bovenlokaal Bibliotheekbeleid, vanuit het Departement Cultuur, Jeugd en Media, een intense samenwerking aangaan.

Iets meer dan acht maanden geleden ruilden vijf provinciale medewerkers hun Provincie in voor een andere en tegelijk ook vertrouwde opdracht binnen de Vlaamse overheid. Ondertussen is de cel Bovenlokaal Bibliotheekbeleid een gegeven en kijkt ze samen met de sector uit naar de toekomst.