De International Board on Books for Young People (IBBY), begint met — hoe kan het anders — een mooi verhaal. Een joodse vrouw van Duitse afkomst verhuist na de oorlog opnieuw naar Duitsland. Deze Jella Lepman is, net als vele anderen in die tijd, ervan overtuigd dat kinderboeken een belangrijke rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van een internationale verstandhouding en het streven naar vrede.

Een beetje naïef? Misschien, maar het let haar niet om daadkrachtig dit ideaal na te streven. Lepman richt de Internationale JugendBibliothek op in München en organiseert in 1951 een congres met als titel International Understanding through Children’s Books. 250 deelnemers uit 26 landen kwamen opdagen, uit alle sectoren van het jeugdliteratuur- en leesbevorderingsveld. Het congres werd wereldwijd gecoverd door de media.

In 1953 werd, als een rechtstreeks gevolg van het congres, IBBY opgericht. 63 jaar later is IBBY uitgegroeid tot een sterk netwerk met 76 aangesloten landen, die elk een nationale werking hebben. IBBY heeft een internationaal secretariaat in Zwitserland, en wordt geleid door een Vlaamse president, Wally De Doncker (zie het interview in dit nummer). Het huldigt nog steeds dezelfde principes als in 1953. IBBY promoot internationale verstandhouding via kinder- en jeugdboeken; streeft naar toegang tot kwalitatieve boeken voor kinderen over de hele wereld; moedigt de productie en distributie van kwalitatieve kinderenboeken aan, in het bijzonder in ontwikkelingslanden; ondersteunt opleidingsmogelijkheden voor wie bezig is met jeugdliteratuur; stimuleert academisch onderzoek naar jeugdliteratuur, en waakt over de kinderrechten, zoals geformuleerd in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind.

De nationale afdelingen hebben uiteenlopende profielen. Sommige afdelingen werken zelfstandig; sommige zijn structureel ingebed in een grotere organisatie. In Frankrijk en Letland bijv. maakt IBBY deel uit van de werking van de Nationale Bibliotheek. In Oeganda is IBBY opgericht in de schoot van de auteursvereniging. In Cambodja is IBBY een samenwerking tussen verschillende NGO’s. De Belgische IBBY-afdeling is tweeledig: IBBY-Vlaanderen en IBBYBelgique francophone. (Iets gelijkaardigs gebeurt overigens in Spanje, waar vier takken samenwerken.) Op internationaal vlak vormen we één IBBY-sectie, lokaal heeft ieder zijn eigen werking. IBBY-Belgique francophone werkt nauw samen met het Centre de littérature de jeunesse de Bruxelles, en is vooral gericht op bibliotheekmedewerkers. IBBY-Vlaanderen, opgericht in 1992 in de schoot van het vroegere Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur, is nu structureel ingebed in de werking van Iedereen Leest. IBBY-Vlaanderen vormt een netwerk van professionelen in het jeugdliteratuurveld – leesbevorderaars, auteurs, illustratoren, vertalers, uitgevers, boekhandelaren, leerkrachten, academici en natuurlijk ook bibliotheekmedewerkers. Een IBBY-kabinet¹ , gekozen op basis van vakexpertise en verbondenheid met de thema’s waarrond IBBY werkt, heeft een adviserende en ondersteunende functie. Terwijl vroeger betaald moest worden voor het lidmaatschap van IBBY, is Vriend worden van IBBY-Vlaanderen nu gratis. We tellen nu zo’n 240 Vrienden. Zij krijgen regelmatige updates over de IBBY-werking en worden uitgenodigd voor evenementen. Via de facebookpagina IBBY-Vlaanderen informeren we over IBBY in het binnenen buitenland.

Een heel groot deel van de Iedereen Leest-werking, zoals de leesbevorderingscampagnes, de Scriptieprijs, en de vormingsdagen die o.a. georganiseerd worden voor KJV-medewerkers, ligt helemaal in de lijn van de streefdoelen van IBBY. Toch dragen enkele specifieke activiteiten uitdrukkelijk de IBBYstempel. Zo was er de voorbije jaren het O Mundo project (www.omundo. be), dat de mooiste prentenboeken uit de hele wereld binnenbrengt in klassen en bibliotheken. Op de Cultuurmarkt in Antwerpen organiseren we elk jaar een tweedehands boekenverkoop, waarvan de opbrengst afwisselend naar een buitenlands en een binnenlands project gaat.² In december bezoeken we jaarlijks de Kinderboekenbeurs in Montreuil (nabij Parijs).

Op internationaal niveau is IBBY het jeugdliteratuurnetwerk bij uitstek: organisator van de Hans Christian Andersen Award, een belangrijke jeugdliteratuurprijs; uitgever van Bookbird, het enige echt internationale tijdschrift over jeugdliteratuur; gesprekspartner van die andere belangrijke jeugdliteratuurprijs, de Astrid Lindgren Memorial Award, en geconnecteerd met andere internationale netwerken zoals IFLA. De nationale IBBY-afdelingen zijn voor elkaar en voor andere internationale organisaties de aanspreekpunten voor advies, kennisdeling en ervaringsuitwisseling, en voor nominaties voor internationale prijzen, tentoonstellingen en wedstrijden.

Nieuw-Zeeland

Het congres waarmee het allemaal begon in 1951 kende navolging. Nog steeds wordt er tweejaarlijks een IBBY-congres georganiseerd. In augustus 2016 verzamelden 500 mensen uit 62 landen zich in Auckland voor een vierdaags congres rond het thema Literature in a Multi-literate World. Ik mocht er vertellen over onze ervaringen met O Mundo. Bijzonder indrukwekkend waren dit jaar onder andere de grappige en ontroerende lezing van Markus Zusak, auteur van De Boekendief, en de voorstelling van de ongeëvenaard uitgebreide scholenwerking van de Nieuw-Zeelandse Nationale Bibliotheek. Minstens één bevinding sloot ik in mijn hart en hersenen: de opvallende gelijkenissen in onderzoek naar kinderen en kinderboeken in meertalige omgevingen en, in het bijzonder, de rol van die kinderboeken in het ontwikkelen van zelfvertrouwen en empathie - of dat nu in de VS, Schotland of Zuid-Afrika is.

Op 6 april 2017 organiseert IBBYEuropa een conferentie tijdens de Kinderboekenbeurs van Bologna. Het wordt een dag van ideeënuitwisseling over de rol die we als IBBY en als leesbevorderaars kunnen spelen bij het opvangen van vluchtelingenkinderen in Europa. We houden u graag op de hoogte.

> Vriend worden van IBBY? http://bestellen.iedereenleest.be/ibby.asp.
> U wilt graag de folder van IBBY-Vlaanderen in uw bib? Mail naar eva.devos@iedereenleest.be.

¹ Bestaande uit Winny Ang (kinderpsychiater en auteur bij sesam), Patricia Civetti (medewerker integratiecentrum De Foyer vzw), Jan De Kinder (illustrator), Jef Aerts (auteur), Laila Koubaa (auteur), Sara van den Bossche (vorser UGent), Inge Umans (recensente en medewerker Doc Atlas Antwerpen), Heleen Rijckaert (leerkracht), Margot Van Dingenen (nt2-docent), Hilde Van Dormael (onderwijsexpert), Greet Pauwelijn (uitgeefster), Eva Tack (educatief medewerker bibliotheek Elsene) en Lien Devos, Elise Vanoosthuyse en Noemi De Clercq (medewerkers Vlaams Fonds voor de Letteren).

² In 2015 doneerden we aan het IBBY Children in Crisis project ten voordele van de Syrische vluchtelingenkinderen in Libanon. In 2016 werken we samen met Minor-Ndako, een opvanghuis voor voornamelijk niet-begeleide minderjarige vluchtelingen.