Samenwerking is van oudsher een hoog goed in de bibliotheekwereld. Misschien komt die bereidheid tot samenwerken wel voort uit een structurele frustratie eigen aan het beroep: zelfs de Library of Congress kan onmogelijk alle beschikbare informatie bevatten. Interbibliothecair leenverkeer (IBL) is dan ook de heilige graal van het bibliotheekwerk. Door bibliotheken te benaderen als netwerk, krijgt de bibliothecaris — en de gebruiker om wie het natuurlijk te doen is — potentieel toegang tot alle mogelijke informatie. In het digitale tijdperk is immers nog heel wat informatie niet digitaal beschikbaar.
De heilige graal in stand houden, vraagt de inzet van velen. Naast de bibliotheken die optreden als aanvragers en als leveranciers, is er in Vlaanderen Impala. Dat platform staat in voor de verwerking van vraag en aanbod. De virtuele gazelle treedt ook op als ‘clearinghuis’, zodat alle deelnemers per kwartaal maar één factuur of één betaling ontvangen. Impala rekent een kleine transactiekost aan per geslaagde aanvraag. De bibliotheek die het materiaal levert, kan via het platform kosten doorrekenen aan de aanvrager. Vaak is de dienstverlening voor openbare bibliotheken bijna gratis, aangezien de vijf provincies voor de openbare bibliotheken op hun grondgebied de grootste kost op zich nemen.
In Vlaanderen is die heilige graal nu lek geslagen. De provincie Antwerpen heeft immers beslist om IBL niet langer te subsidiëren. Op het moment dat we dit schrijven, is de volledige impact van die beslissing nog niet duidelijk. Aangezien aan elke aanvraag kosten verbonden zijn, lijkt het logisch dat de Antwerpse bibliotheken die vanaf nu gaan doorrekenen (dat principe wordt ook door de wetenschappelijke bibliotheken al gehanteerd, zij het dat daar vaak subsidiering gebeurt door de universiteit zodat studenten IBL-aanvragen tegen een gereduceerd tarief kunnen doen). Aanvragende openbare bibliotheken zouden de kosten, kunnen doorrekenen aan hun gebruikers. Als die daardoor minder boeken gaan aanvragen via IBL, wordt het beheer van Impala duurder voor de deelnemers. Dat zijn niet alleen openbare bibliotheken. Zo’n 40 procent van de IBL-aanvragen komt immers van bibliotheken van universiteiten, hogescholen of andere instellingen. Een negatieve spiraal dreigt en de bibliotheekgebruiker wordt het slachtoffer.
Het lek in de heilige graal is een rechtstreeks gevolg van de beslissing van de Vlaamse regering om de provincies hun persoonsgebonden bevoegdheden te ontnemen. Het illustreert hoe die beslissing dieper liggende gevolgen heeft waar geen minister ooit aan gedacht heeft en sectoren treft die er eigenlijk niet onder zouden mogen lijden. Het illustreert vooral ook hoe op zijn minst sommige provincies al volop begonnen zijn met de afbouw van hun persoonsgebonden bevoegdheden, nog voor de overdracht goed en wel geregeld is. Ongetwijfeld hopen ze zo middelen voor zichzelf veilig te stellen. Leggen ze dat ook even uit aan de bibliotheekgebruiker?