Uit onderzoek in opdracht van de beroepsverenigingen KNVI en VVBAD bleek in 2017 dat er in Nederland en Vlaanderen naast de bestaande cursussen en opleidingen behoefte bestaat aan een brede basisopleiding voor informatieprofessionals binnen het hoger onderwijs. Anderzijds is er zeker ook vraag naar modules die inspelen op specifieke ontwikkelingen in de sector en die gebruikt kunnen worden als bijscholing voor mensen die al in de praktijk werken.

De VVBAD-KNVI-stuurgroep besliste in de loop van 2018 om werk te maken van een vervolgonderzoek. Uitgangspunt was de eerste aanbeveling van de onderzoekers: nagaan of er een curriculum samengesteld kan worden met modules uit de bestaande opleidingen in Vlaanderen, Nederland en eventueel daarbuiten. Daarnaast moest onderzocht worden welke modules ontbreken en of deze ontwikkeld kunnen worden. De modules zouden in eerste instantie aangeboden kunnen worden als bijscholing, maar zouden daarnaast ook de basis kunnen vormen van een grensoverschrijdende basisopleiding tot informatieprofessional.

Een databank

Gegevens over opleidingen, modules daarbinnen en afzonderlijke (ook commercieel aangeboden) cursussen werden verzameld en in een databank opgenomen. Meer dan 300 modules uit 90 verschillende opleidingen, georganiseerd door 50 verschillende instellingen in binnen- en buitenland, werden beschreven. Het opleidingenlandschap is voortdurend in beweging en de databank bevat naast reguliere opleidingen ook informatie over bijscholingsmodules die vaak maar sporadisch aangeboden worden. Zonder adequate financiering om onderhoud van de gegevens op langere termijn te garanderen, is publicatie niet zinvol. De beschikbare gegevens worden wel opgenomen als werkinstrument in dit eindrapport.

Competentieboom en blauwdruk

Om een duidelijke link te kunnen leggen tussen de nodige competenties voor informatieprofessionals en bepaalde opleidingen en modules binnen het huidige onderwijsaanbod is, naast een blauwdruk van de ideale opleiding, ook een duidelijk overzicht van de competenties nodig waaraan deze modules afgetoetst kunnen worden. Het onderzoek uit 2017 presenteerde de benodigde en nog ontbrekende competenties in een algemeen, ongestructureerd overzicht van kennis en vaardigheden voor toekomstige informatieprofessionals. Het gaat om een honderdtal competenties, zonder onderverdeling op basis van inhoud of deelsector. Tijdens dit project werd in een workshop met expert-vakgenoten meer structuur aangebracht in dit overzicht door te sorteren op inhoudelijke samenhang en overbodige of overlappende elementen te identificeren. De competenties werden ingepast in een boomstructuur.

Er moet dus vanuit de sector werk gemaakt worden van een blauwdruk voor het ideale curriculum, waarin duidelijk beschreven wordt welke kennis en vaardigheden daarin zeker niet mogen ontbreken. Ook lijkt het raadzaam om daarbij duidelijk aan te geven op welk niveau deze opleiding zich best situeert.

Imago, beeldvorming en zichtbaarheid

Uit gesprekken met opleidingsverantwoordelijken en docenten van bestaande bibliotheek- en archiefopleidingen, en opleidingen met duidelijke raakvlakken met de sector, bleek dat het belang van het beroep en de tewerkstellingsmogelijkheden binnen de sector beter in de markt gezet moeten worden om tot een levensvatbare opleiding te komen moeten.

Praktische haalbaarheid

Door de stuurgroep en de gesprekspartners werd tot slot een reeks vragen geformuleerd met betrekking tot de financiering en de organisatie van een gezamenlijke Nederlands-Vlaamse IP-opleiding. Zijn verschillende instellingen bereid om samen te werken? Hoe zit het met bv. de affiliatie van de docenten en de uitwisseling van studentengegevens? Hoe zit het met collegegeld binnen internationale opleiding? Bieden Europese programma’s zoals Erasmus+ of Erasmus Mundus een kader om deze opleiding (projectmatig) te ontwikkelen of uit te testen? Zou samenwerking met Britse universiteiten nog een optie zijn?

Besluit

Al met al komt naar voren dat, mits er voldoende respect is voor de eigenheid van de verschillende disciplines, één gemeenschappelijke basisopleiding een logische ontwikkeling zou zijn. De nieuwe graduaatsopleiding Informatiebeheer aan de Artevelde- en de Erasmushogeschool vormt in die zin een interessante case voor de toekomst. Het samenbrengen van de bibliotheek- en de archiefsector binnen een gemeenschappelijke basisopleiding Informatiebeheer op niveau vijf van het European Qualifications Framework (EQF; zie p. 6) zou een bijdrage kunnen leveren aan een veranderende beeldvorming van het beroep. Met het oog op een brede basisopleiding tot informatieprofessional kunnen ook lessen geleerd worden over hoe zo’n opleiding het best in de markt wordt gezet.

Allereerst zal nu het organisatorische en financiële kader moeten worden uitgetekend waarin deze opleiding kan functioneren. Daarbij zal rekening gehouden moeten worden met de belangen van de instellingen, de docenten en de (toekomstige) studenten. Als er inderdaad gestreefd wordt naar een internationale opleiding verdient het aanbeveling om na te gaan welke antwoorden bestaande internationale opleidingen gevonden hebben op deze vragen.