In het voorjaar lanceerde de VVBAD een eerste bevraging over de impact van de coronacrisis op de informatiesector. Op 15 december werd een tweede enquête gelanceerd. Hieraan namen 72 instellingen deel. De meerderheid van de respondenten is werkzaam in de openbare bibliotheken. Daarnaast namen ook enkele archieven, hogeschoolbibliotheken en kunstbibliotheken deel. In totaal vertegenwoordigen ze iets meer dan 652 medewerkers uit de sector.

Impact op de werking 

Meer dan 90 procent van de instellingen is tijdens de tweede golf (beperkt) open gebleven voor bezoekers. Dat in tegenstelling tot de eerste golf toen de meeste instellingen gesloten waren. In maart was meer dan 90 procent van de instellingen gesloten voor bezoekers. In april en mei was dat respectievelijk 70 en 50 procent van de instellingen. Vanaf juni tot en met december (met uitzondering van november) was meer dan 90 procent van de instellingen (beperkt) open voor bezoekers. 

Tijdens de eerste golf werd de werking in alle instellingen noodgedwongen aangepast. In 70 procent van de instellingen keerde de werking terug naar een werking zonder al te grote structurele aanpassingen mits inachtneming van de veiligheidsvoorschriften. Ook tijdens de tweede golf zette net iets meer dan de helft van de instellingen deze werking verder, al dan niet tegelijk met een aanvullende alternatieve dienstverlening. 

Bij 75 procent van onze respondenten is het aantal bezoekers of gebruikers van hun dienstverlening gedaald sinds de start van de coronacrisis. Enkele respondenten geven aan dat de daling tijdens de tweede golf minder groot is. 

In ongeveer een kwart van de bevraagde instellingen beperkten ze op een bepaald moment hun dienstverlening tot interne gebruikers sinds het begin van de coronacrisis. 

De huidige maatregelen hebben een grote impact op de verblijfsfunctie van bezoekers in de informatiesector. Op het moment van de tweede bevraging in december stelde net iets meer dan de helft van de organisaties geen studie- of leesplekken beschikbaar. En in net iets meer dan een kwart van de organisaties zijn er geen publieke pc’s beschikbaar. In 40 procent van de organisaties wordt de helft of meer van de publieke pc’s wel beschikbaar gesteld. 

Bij ongeveer de helft van de instellingen heeft de coronacrisis gezorgd voor een versnelde digitalisering van de werking. In verschillende instellingen werd (versneld) ingezet op e-boeken, betalingen met bancontact of een app, digitale aanvragen via een webformulier, toezegging voor digitale tools. 

Impact op de medewerkers 

Net zoals tijdens het voorjaar bleef de tijdelijke werkloosheid in de bibliotheek-, archief-, en documentatiesector beperkt. Onder onze respondenten waren er op het moment van de bevraging 3 instellingen met een of twee tijdelijke werklozen onder het personeel en in 6 instellingen zijn er enkele deeltijdse werklozen. 

In ongeveer de helft van de instellingen die de enquête invulden, werken medewerkers van thuis uit. Het aantal verschilt sterk per organisatie. 

Bij een deel van de instellingen werkte iedereen van thuis uit en bij een ander deel niemand, maar we zien op veel plaatsen ook een opsplitsing binnen de instellingen zelf, waarbij een deel van de medewerkers van thuis uit werkte. In 30 procent hiervan gaat het over meer dan de helft van de medewerkers.

In bijna 90 procent van de instellingen met een vrijwilligerswerking, is deze grotendeels of volledig weggevallen. 

Welbevinden van de medewerkers 

De respondenten van onze bevraging gaven een tevredenheidsscore van hun huidige werksituatie van net geen 70 procent. 

Tijdens de eerste golf is er bij bijna de helft van de organisaties een stijging van de werkdruk (tegenover dezelfde periode in 2019) merkbaar. Tijdens dezelfde periode neemt de werkdruk af in iets meer dan 30 procent van de organisaties. Tijdens de zomerperiode en de tweede golf is de werkdruk onder de medewerkers respectievelijk bij ongeveer 45 en 40 procent van de organisaties ongeveer gelijk gebleven. Bij de bibliotheken is er een wijziging van de taakverdeling: de organisatie van activiteiten valt weg, maar het maken van boekenpakketten, thuislevering en digitale dienstverlening vragen over het algemeen meer werk. 

Handhaven van de veiligheidsmaatregelen

Meer dan 90 procent van de organisaties beschikt over voldoende informatie om een aangepaste werking op een veilige manier en volgens de huidige maatregelen te organiseren. De veilige afstand onder de collega’s en bezoekers kan in het merendeel van de instellingen bewaard worden. De meest voorkomende situaties waarin de veilige afstand in gedrang komt, zijn aan de balie onder de medewerkers en aan de zelfuitleenbalie tijdens het helpen van de bezoekers. 

De sectorgids voor bibliotheken, archieven en documentatiecentra wordt door 81 procent van de ondervraagden als nuttig ervaren. 

Net geen 60 procent van de respondenten geeft aan dat hun organisatie over een visie op korte termijn (minder dan 6 maanden) beschikt. Slechts 35 procent van de organisaties zou over een visie op langere termijn beschikken. 

Positieve en negatieve gevolgen 

De meerderheid van de respondenten ervaart negatieve gevolgen door de coronacrisis. Medewerkers missen de sociale contacten met bezoekers alsook met de collega’s. Ook wordt aangegeven dat verschillende doelgroepen zoals kansarmen en jongeren minder of niet bereikt worden. Het gemis van de levendige en volle bibliotheek is sterk aanwezig in de sector. 

Toch geeft 65 procent aan ook positieve gevolgen te ervaren. Er is meer erkenning voor de bibliotheek als essentiële dienstverlening en de bezoekers zijn dankbaar in deze bijzondere tijden. Net zoals bij de eerste bevraging wordt aangegeven dat het teamgevoel sterker geworden is sinds het begin van de coronacrisis.  

Enkele deelnemers van de bevraging gaven ook tips of een boodschap mee voor hun collega’s:

• Praat met je bezoekers. Sommige mensen hebben echt nood aan een babbel en dit is essentieel voor hun welzijn. #bibisontmoeten

• De coronacrisis onderstreept de belangrijke maatschappelijke opdracht van een bibliotheek. Bezoekers zijn tevreden dat ze bij ons blijvend terecht kunnen.

• De bibliotheek is bij uitstek een lerende organisatie... deze crisis als een uitdaging zien, helpt de zaken scherper te zien. Niet de letter van de wet, maar de geest van de wet is hierbij de rode draad.

Ten slotte willen wij graag de hele sector bedanken voor hun inzet en flexibiliteit doorheen deze bijzondere periode!

Photo by Mika Baumeister on Unsplash