Begin juni 2017 rapporteerden we al in een nieuwsbericht dat het Europees Parlement een voorstel stemde dat de EU-lidstaten zou toelaten een verlaagd btw-tarief toe te passen op elektronische boeken, kranten en tijdschriften. We voegden daar toen ook aan toe dat het nog even kon duren wegens een bespreking door de ministers van financiën van de lidstaten.
Op 2 oktober 2018 stemde de Europese Raad ermee in om verlaagde btw-tarieven toe te passen op elektronische publicaties. Tot hoe ver mag er verlaagd worden? Ter herinnering: in België wordt er zes procent btw-heffing toegepast op gedrukte materialen en is zelfs het nultarief van toepassing op de papieren versie van dagbladen en wekelijks verschijnende bladen. Dit onderscheid is van belang omdat volgens de nieuwe Europese richtlijn een superverlaagd tarief op elektronische publicaties slechts mag toegepast worden als de EU-lidstaat dat al deed op de gedrukte tegenhangers. In België kijken we dus uit naar een btw-tarief van zes procent op elektronische publicaties, terwijl België ook het nultarief zal mogen toepassen op elektronische dagbladen en wekelijks verschijnende bladen in elektronisch formaat. Hoewel met plezier geschreven is de vorige zin behoorlijk voorwaardelijk geformuleerd. En met reden. Dit wordt immers een kostelijke aangelegenheid voor de EU-lidstaten: hun btw-inkomsten gaan hierdoor dalen. Vele lidstaten zullen niet happig zijn om deze btw-verlaging te implementeren.
Daarom is er nu werk aan de winkel in België. De richtlijn is gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie op 14 november 2018. De richtlijn treedt in werking op de twintigste dag na de verschijning in het Publicatieblad. Dat was al in december 2018. Het leek de Belgische hoofdbibliothecarissen (van universiteiten en de Koninklijke Bibliotheek) in 2017 noodzakelijk een gezamenlijk document op te stellen, en fysiek door alle hoofdbibliothecarissen te ondertekenen (ja, ook in deze elektronische tijden heeft een fysieke handtekening meerwaarde). Het gezamenlijk schrijven en vooral het ondertekenen nam wat tijd in beslag, maar het lukte. Dat document werd in december 2018 naar de VLIR, naar de Waalse tegenhanger CReF en naar de VLHORA gestuurd om van daaruit te kunnen lobbyen bij de Belgische beleidsmakers. Wellicht in januari 2019 worden het document en de te nemen acties besproken op de respectievelijke raden van deze instellingen. Daarna worden de Belgische beleidsmakers benaderd.
We noteren dat de nieuwe regels slechts tijdelijk zijn, in de aanloop naar een globale, nieuwe Europese btw-regelgeving. Er zijn al voorstellen die ertoe zullen leiden dat de lidstaten meer flexibiliteit krijgen dan in de huidige regelgeving. Het verhaal is dus ook op Europees niveau niet ten einde en waakzaamheid blijft aan de orde.
Op nationaal niveau blijft het afwachten. Wanneer wordt de aanpassing in België doorgevoerd? Welk effect gaat de lagere btw-voet hebben voor bibliotheken? Hoe gaan de uitgevers reageren? Gaan prijzen van publicaties nu niet stijgen? Meer publicaties aanschaffen kan gedurende een periode van misschien maar een of twee jaar, want het effect van de lagere btw-voet gaat wegebben door de prijsstijgingen van publicaties. Bibliotheken kopen misschien best niet meer recurrente publicaties aan dan voorheen. Het is eventueel wel het moment om gaten in de collectie aan te vullen, bijzondere initiatieven te starten, of om in wetenschappelijke bibliotheken gedurende enige tijd in te spelen op de publicatiekosten voor onderzoekers die in open access willen (of moeten) publiceren. Bibliothecarissen moeten weloverwogen omspringen met het vrij te komen budget!
Patrick Vanouplines