Op 10 december kwam de Collegagroep Jeugdbibmedewerkers weer samen. Het thema van deze keer was Jeugdboekenmaand (JBM). Iedereen Leest schetste ook deze keer het kader. Hieronder lees je het verslag van deze bijeenkomst.

Het kader van Iedereen Leest

In 2021 bestaat Jeugdboekenmaand 50 jaar en daarom is het thema van JBM 2021 feest: het vieren van het feest dat lezen is. De filosofie van dit thema is dat er voor iedereen een passend boek is.

Iedereen Leest grijpt het thema ook aan om iedereen te bedanken die het lezen mogelijk maakt: auteurs, illustratoren, redacteurs, vertalers, enz. Op de achterkant van de affiche met het campagnebeeld staat opgelijst wat lezen is en kan zijn. 

Elke JBM voorziet Iedereen Leest boekentips voor 3- tot 15-jarigen en dat is in 2021 niet anders. Ook strips en graphic novels kunnen in deze lijst staan, om zo aan te sluiten bij het idee dat lezen heel breed is.

Het samenstellen van de boekentips liep voor 2021 wel iets anders dan normaal. Het werd namelijk al snel duidelijk dat feest geen inhoudelijke invulling zou kunnen zijn van de boekentips, want dan krijg je een campagne in maart met boeken over Kerstmis of Sinterklaas. 

Boekentips

Elk jaar wordt aan verschillende uitgevers gevraagd welke boeken uit hun fonds aansluiten bij het thema van JBM. Daarna zoekt de redactie van JBM boeken over dat thema op basis van bepaalde criteria (de verhouding tussen binnen- en buitenland, recent en minder recent, …).

Voor 2021 kregen de uitgevers nadrukkelijker het eerste woord in het samenstellen van de lijst. Ze kregen de vraag: “Welke boeken representeren voor jou het idee ‘lezen is een feest’, welke boeken in jullie fonds weerspiegelen dat?”

Dat kunnen boeken zijn waar de uitgever sterk in geloofde, maar die het niet zo goed deden op de markt of boeken die anders nooit in de selectie zouden komen, zoals kookboeken. Met hun suggesties heeft de redactie een lijst proberen samenstellen die de veelheid van het idee ‘lezen is een feest’ weerspiegelt.

Daardoor is het een andere invulling dan de voorbije jaren, maar het zorgde voor fijne verrassingen. Deze boekentips zijn ook te downloaden als pdf. Het volledige proces van hoe de boekentips elk jaar tot stand komen, kun je lezen op de website van Iedereen Leest.

Iedereen Leest zorgt ook voor deze JBM voor campagnemateriaal: de affiche, ontworpen door Leo Timmers en vormgegeven door Kris Demey, downloadbare stickers, feeststickers, een feesthoedje dat bibliotheken kunnen meegeven en ook speciale vlaggenlijnen voor het feestjaar.

Zoals elk jaar zijn er digitale downloadbare materialen zoals logo’s, (sjabloon)affiches in verschillende formaten, een beeldmerk zodat je je activiteiten in het gemeenteblad kunt communiceren, een invulflyer en losse elementen op aanvraag.

Dat zijn afzonderlijke beelden uit de affiche die voor brochures en dergelijke gebruikt kunnen worden. Om deze te kunnen gebruiken, zijn er enkele richtlijnen opgesteld.

Omdat bibliotheken vaak een goed contact hebben met scholen, kan het handig zijn om te weten dat er opnieuw een educatieve handleiding voor het onderwijs is. In 2021 focust die op de bouwstenen die nodig zijn om een inspirerende leesomgeving in het onderwijs te creëren. 

Bibster

Voor JBM 2021, ontwikkelde Iedereen Leest samen met De Aanstokerij een spel voor Bibster. De vragen zijn terug te vinden met de tag ‘Jeugdboekenmaand 2021’ en vind je op de website van Jeugdboekenmaand als Word-document zodat ook bibliotheken die niet ingetekend hebben op Bibster er gebruik van kunnen maken.

Je zou de vragen bv. op de affiche kunnen zetten en een minizoektocht organiseren in de bibliotheek of – als corona dat verhindert – aan het raam hangen. Net zoals bij JBM 2020 zijn er ook enkele coronavragen waarvoor kinderen niet in de bibliotheek zelf hoeven te zijn, maar van thuis uit of van in de klas kunnen deelnemen zonder dat ze een specifiek boek hebben.

Hiervoor werd er in 2020 vooral gebruikgemaakt van de filmpjes op het youtubekanaal van Jeugdboekenmaand. Ook voor 2021 werden zulke vragen opgesteld. Samen met Cultuurconnect maakt Iedereen Leest een handleiding voor leerkrachten, zodat zij hun klas hierin kunnen begeleiden.

Daarnaast organiseert Iedereen Leest een wedstrijd waarbij kinderen en jongeren hun feestboek kunnen insturen in een filmpje of op een foto. Zoals vorige JBM wordt er een zoekfunctie op gemeente voorzien, waardoor je alle inzendingen voor die gemeente kunt zien.

Als bibliotheek kun je hier dus een eigen wedstrijd aan koppelen. Tijdens Voorleesweek 2020 bood Iedereen Leest voorleesfilmpjes aan via hun Facebookpagina en voor JBM doen ze hetzelfde. Bibliotheken kunnen deze filmpjes dan via hun eigen kanalen delen.

Als je zelf activiteiten organiseert, geef ze dan zeker in op de UitDatabank met de tag Jeugdboekenmaand.

Inspiratiegids

Iedereen Leest werkte voor JBM 2021 een inspiratiegids uit voor bibliotheken die inspiratie biedt voor activiteiten, en praktijkvoorbeelden aanhaalt. De gids geeft zowel inspiratie voor fysieke activiteiten als digitale activiteiten.

Herlees daarnaast zeker het verslag van de bijeenkomst van de Collegagroep Jeugdbibmedewerkers over Voorleesweek nog een keer, want ook daar staan veel tips voor digitale activiteiten. Het zal in elk geval nodig zijn om flexibel en creatief te zijn.

Als je de tijd en het personeel hebt, kun je werken met A- en B-scenario’s (eentje waarbij fysieke activiteiten door kunnen gaan, eentje waar dat niet het geval is). Als dat niet mogelijk is, kun je keuzes maken waarop je zult inzetten.

Zelfs zonder corona kiezen kleinere bibliotheken er vaak voor om tijdens JBM het ene jaar in te zetten op scholen en het andere op vrije tijd. In dat geval loont het misschien de moeite om in 2021 in te zetten op scholen, aangezien de overheid er veel aan doet om ervoor te zorgen dat zij open kunnen blijven.

Doordat er veel onzekerheid is, zijn er ook veel vragen, o.a. over digitale auteurslezingen. Iedereen Leest organiseert daarom in samenwerking met Literatuur Vlaanderen een webinar hierover.

Feestcomité

Elk jaar krijgt JBM een peter en meter die ambassadeurs worden van de campagne. De feesteditie van 2021 vraagt echter meer dan een peter en meter, dus zal er een vijfkoppig feestcomité aangesteld worden. Het comité wordt bekendgemaakt op 1 februari 2021.

Naar analogie met bestaande reeksen zoals In het atelier (waarbij binnen gekeken wordt in het atelier van illustratoren) en Leeswereld (waarin bekende en minder bekende mensen vertellen over de impact die lezen op hun leven gehad heeft), verschijnt er in 2021 een reeks Een dag in het leven van.

In deze reeks komen alle schakels van het boekenvak aan het woord, op zo’n manier dat het ook toegankelijk is voor de oudere doelgroep van JBM. 

Om al eventjes vooruit te blikken: het thema voor JBM van 2022 is Helden en schurken.

> Heb je nog vragen of wil je meer informatie? Kijk dan op jeugdboekenmaand.be en iedereenleest.be of mail naar kathleen.cortens@iedereenleest.be.

Praktijkvoorbeelden

Kortenberg

De openbare bibliotheek van Kortenberg is een kleine bibliotheek. Er zijn zo’n 20.000 inwoners en 6 basisscholen. De laatste jaren werden er voor JBM steeds activiteiten georganiseerd voor het derde en het vijfde leerjaar, met behulp van Bibster.

Voor de andere leerjaren werden andere zaken georganiseerd. Voor bezoekers (vrije tijd) ontwikkelden ze zelf een spel met verschillende plaatsen in de jeugdafdeling waar men vragen kan oplossen, filmpjes bekijken enz.

Deze activiteiten worden zo gemaakt dat de bibliotheekmedewerkers zich er op het moment zelf niet mee moeten bezighouden. Het thema van JBM proberen ze erg breed te trekken om daar dan boeken bij te zoeken, zowel uit het eigen bestand als in wat er nog aangekocht kan worden. 

Omdat de scholen in 2021 waarschijnlijk niet naar de bibliotheek zullen komen, zal de bibliotheek naar de scholen gaan. Er zal een filmpje gemaakt worden waarin vragen gesteld worden die opgelost moeten worden.

Op voorhand brengen bibliotheekmedewerkers een pakket met o.a. vlaggetjes en posters naar school zodat het klaslokaal in sfeer aangekleed kan worden. Het gaat dan om achttien klassen. Ze zullen filmpjes maken met enkele opdrachten, bv. om naar de bibliotheek te bellen met een vraag, zodat de link naar de bibliotheek gemaakt wordt. 

Voor de kinderen die naar de bibliotheek komen, zullen ze in 2021 iets simpelers kiezen, want mensen houden hun bezoek meestal kort vanwege corona. Een mogelijke activiteit is het volgende: enkele boeken worden op een rij gelegd waarbij telkens een woord afgeplakt is.

Als ze de woorden niet kunnen vinden, kunnen ze de catalogus gebruiken om ze te zoeken. Als ze uiteindelijk alle woorden gevonden hebben, kunnen ze er een zin mee maken als ze de boeken in de juiste volgorde leggen.

Op de achterkant van de boeken zitten stukjes van een puzzel: als ze de boeken in de juiste volgorde gelegd hebben en ze worden omgedraaid dan moet de puzzel ook compleet zijn. Als ze de zin niet vinden, kunnen ze ook van de puzzel beginnen.

Een andere mogelijke activiteit zou het knippen van een sliert papieren poppetjes zijn om dan de bibliotheek mee te versieren.

Daarnaast zal er ook een auteur uitgenodigd worden om een verhaal te schrijven over Feest, maar zonder einde. De kinderen schrijven dan zelf een eigen einde. Uit de ingezonden eindes kiest de bibliotheek dan de tien beste om naar de auteur te sturen, die er zijn of haar favoriete einde uitkiest.

Het volledige verhaal kan dan op papier gezet worden. Als het kan, wordt de auteur uitgenodigd in de bibliotheek om de drie besten een prijs te geven en eventueel nog iets te vertellen/voor te lezen.

Brugge

De bibliotheken in Brugge (120.000 inwoners) vormen een netwerk van één hoofdbibliotheek en twaalf filialen. Dat betekent dat dat ze plannen moeten uitwerken voor zowel de kleinste filialen (15 openingsuren) als de hoofdbibliotheek.

Brugge heeft een sterke scholenwerking, De Zevensprong genaamd, die projecten uitwerkt voor alle klassen vanaf de derde kleuterklas tot het zesde leerjaar. JBM-projecten krijgen een vaste plaats in deze werking, altijd voor het eerste en vierde leerjaar. Elk jaar houden ze ook een Jeugdboekenfeest.

Omdat ze niet weten of de klassen naar de bibliotheek zullen mogen komen, is Brugge ervan uitgegaan (zowel voor de scholenwerking als voor het feest) dat ze flexibel moeten kunnen zijn met wat ze voorbereiden. Op het moment van de collegagroep zaten ze nog volop in de work in progress-fase.

Ze werken iets uit dat de klassen in de bibliotheek kunnen doen, maar zorgen ook voor pakketten die ze aan de leerkrachten kunnen aanbieden als dat niet lukt.

In die pakketten zit een duidelijke handleiding, materiaal en een pakket met boeken of één boek (want vaak kiezen ze één boek uit waaraan ze verschillende werkvormen koppelen). Ze denken nog na over een manier om een duidelijke link te leggen met de bibliotheek.

Het feest is een ander paar mouwen. Sinds 2002 vieren ze op een twintigtal plekken in de stad feest, met auteurs die voorlezen, illustratoren, muzikanten, theatervoorstellingen en dergelijke. Voor elke leeftijdsgroep zijn er activiteiten en hoofdbibliotheek Biekorf vormt het hart van het gebeuren.

In 2021 zal dat niet kunnen doorgaan, want dat zou te veel mensen dicht bijeen opleveren. Omdat Brugge niet wil moeten overschakelen van A naar B naar C, maken ze één voorbereiding die flexibel is.

De voorbereiding vertrekt dus van een scenario waarbij niemand aanwezig kan zijn, maar houdt er rekening mee dat er toch iets meer zou mogen. Er wordt plaats voorzien het geval er toch (enkele) toeschouwers aanwezig zouden mogen zijn.

Het feest wordt online georganiseerd, (eventueel) in een hybride vorm. Als er toch mensen aanwezig mogen zijn, kan er dan een wedstrijd georganiseerd worden of een loting om te beslissen wie ter plaatse mag komen.

Het feest zal in het weekend plaatsvinden in plaats van enkel op zondag, zodat er twee voormiddagen zijn en twee namiddagen. In de voormiddagen komen auteurs en illustratoren naar de bibliotheek waar ze live gestreamd worden in verschillende sessies na elkaar.

Een presentator leidt alles in de goede banen. In de namiddag biedt de bibliotheek enkele wandelingen aan in de stad aan de hand van boekfragmenten en QR-codes. Dat doen ze in samenwerking met enkele van hun partners, zoals de boekenwinkels. 

De workshops vormen de grootste uitdaging: hoe laat je kinderen van thuis uit meedoen aan een workshop? Daarom zullen ze de workshops vooraf opnemen waarbij bv. een atelier gecreëerd wordt waar illustratoren hun ding kunnen doen. Op het moment zelf wordt dat dan in het programma opgenomen.

De theatervoorstellingen in hun klassieke vorm worden vervangen door filmpjes van organisaties zoals FroeFroe, die in het aanbod opgenomen worden. Het aanbod wordt op één platform aangeboden. Mensen schrijven zich in voor het hele weekend en kunnen dan kiezen waaraan ze willen deelnemen.

Elke deelnemer krijgt een goodiebag met campagnematerialen en dergelijke. Omdat Brugge een grote bibliotheek is en de traditie van dat feest heeft, kunnen ze een deel van hun budget gebruiken om een extern bedrijf in te huren om de streamingdienst te organiseren.

Voor kleinere bibliotheken ligt dat vaak moeilijker, maar afhankelijk van je doelpubliek, kun je met je eigen gsm filmpjes maken en bewerken met iMovie. 

> Wil je nog meer (concrete) inspiratie opdoen en/of wil je met collega’s van gedachten wisselen en je eigen plannen bespreken? Schrijf je in voor de vervolgbijeenkomst op 22 januari 2021. (Jeugdbibmedewerkers die deelnamen aan de bijeenkomst van 10 december 2020 krijgen voorrang).