Toen ik enkele jaren geleden in Nederland aan de slag ging, was het mijn voornemen om niet in de valkuil van oppervlakkige stereotypen te trappen. En bijvoorbeeld verder te kijken dan de in België beruchte werklunches met broodjes kaas en karnemelk, die – en dat wil ik toch even benadrukken – ook bij de Nederlandse Rijksoverheid allang niet meer de norm zijn. Maar het nadeel van die open blik is dat je daardoor belangrijke fenomenen mist. Zelfs die pal onder je neus.

Eén voorbeeld is terminologie. Dat de invloed van het Engels in Nederland nog veel groter is, ligt voor de hand. Maar er is ook de veelgebruikte term ‘informatiehuishouding’. Dat is een omschrijving voor het totaal aan regels en voorzieningen voor de opslag, het beheer en de verstrekking van gegevens binnen een organisatie. Daar stelde ik me helemaal geen vragen bij. Eigenlijk was ik al blij dat het geen vaag, enigszins mismeesterd Engels begrip was. Bovendien had ik wel onthouden dat het een relatief recente term was, die maar ingeburgerd geraakt was na een rapport van de Algemene Rekenkamer uit 2010. Tot slot wordt het woord informatiehuishouding nu erg vaak gebruikt. Ook in namen van organisaties en functies. En went het dus snel.

Pas na het beluisteren van de The Rest is History-podcast besefte ik hoe diepgeworteld het begrip ‘huishouding’ in de Nederlandse samenleving is. En wat voor wereldbeeld hierachter schuilgaat. Historici Tom Holland en Dominic Sandbrook hadden het namelijk in een aflevering van hun fabuleuze podcast-serie over het zinnebeeld van de Nederlandse Maagd, dat uit de zeventiende eeuw dateert. Zij staat onder andere symbool voor de huisvrouw die waakt over orde en reinheid. En het als haar plicht ziet om systematisch en secuur alle vuil weg te poetsen. Alsof haar ziel ervan afhangt.

Dat typeert ook de huidige Nederlandse visie op en omgang met overheidsinformatie. Een organisatie moet alle informatie perfect op orde hebben. Alle medewerkers moeten hieraan bijdragen. En elke maatregel moet verantwoord zijn. Wie zich hier niet aan houdt, is zondig. Pogingen om een iets flexibelere aanpak te introduceren, botsen algauw op argwaan en weerstand, want zijn bij voorbaat verdacht. Ook omdat wel degelijk het risico bestaat dat lastige informatie bewust buiten beeld gehouden wordt. Max Weber zou in elk geval gefascineerd zijn door het feit dat er naast een calvinistisch arbeidsethos ook een calvinistisch archiefethos bestaat.