Na twee jaar verschillende Sustainable Development Goals (SDG’s) langs te laten komen in de rubriek SDG’s besloten we om dit jaar in te zetten op SDG 10 (Ongelijkheid verminderen) en te focussen op inclusie en diversiteit. Een jaar lang krijgt deze rubriek de naam Inclusie.

“Hoe doet jouw organisatie aan inclusie?” Deze vraag stelde de VVBAD vorige zomer. Natuurlijk voelde ik mij aangesproken. Bij Luisterpunt dragen wij inclusie hoog in het vaandel. En er stond nog een vraag bij, als een soort baseline: “Hecht jouw organisatie veel belang aan inclusie op het vlak van collectie, gebruikers of personeel?” Ik voelde me nog meer aangesproken. Check, check, check.

Maar het ligt misschien toch minder voor de hand dan op het eerste gezicht gedacht. En naast collectie, gebruikers en personeel zijn er nog zaken belangrijk om inclusie te bevorderen, ik denk in de eerste plaats aan communicatie. Alles hangt samen. Of hangt niet.

Collectie

Maar laat ik beginnen met collectie. Luisterpuntbibliotheek maakt boeken toegankelijk voor mensen met een leesbeperking. Onze collectie bevat momenteel bijna 50.000 Daisy-luisterboeken, ongeveer 19.000 brailleboeken en de boeken van de Leesjury in groteletterdruk. Een aantal van onze collegabibliotheken heeft ook e-boeken in de collectie, om zo meer boeken toegankelijk te maken voor mensen met een leesbeperking. Bij commerciële spelers en gewone bibliotheken is het platform vaak niet toegankelijk, of de catalogus, of de manier om ze op je apparaat te krijgen. Begeleiding is niet voorhanden: deze organisaties hebben geen knowhow over toegankelijkheidsfuncties van smartphones of computers. Die hebben wij wel in huis, en ook onze Anderslezen-app kan e-boeken lezen. Maar we kijken nog even de kat uit de boom. Vooral omdat e-boeken en gewone bibliotheken in Vlaanderen al een moeilijk verhaal is.

Gebruikers

De Luisterpuntgebruikers zijn mensen met een leesbeperking: een autismespectrumstoornis (ASS), blindheid, een chronische aandoening, een concentratiestoornis (bijvoorbeeld door het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS), ADHD of ADD), dyslexie, een motorische beperking (bijvoorbeeld multiple sclerose (MS), paralyse of dyspraxie), een meervoudige beperking, een neurologische aandoening (bijvoorbeeld alzheimer, ALS of fibromyalgie), slechtziendheid, een taalstoornis (bijvoorbeeld afasie of dysfasie) of een verstandelijke beperking. De twee grootste groepen gebruikers zijn enerzijds kinderen en jongeren met dyslexie of een andere leesstoornis, en anderzijds ouderen (diverse leesbeperkingen). Zonder onze toegankelijke versies blijven boeken voor hen gesloten.

Deze groepen vragen een totaal andere aanpak en communicatie. Wij hebben dan ook drie websites – ikhaatlezen.be, luisterpuntbibliotheek.be en geefjeorendekost.be (deze laatste voor zorgvoorzieningen) –, twee Facebookpagina’s en twee Instagramaccounts: Luisterpuntbibliotheek en Ikhaatlezen. We gebruiken goede (= schreefloze) lettertypes, voldoende witruimte, voldoende contrast en alt-tekst bij afbeeldingen (alternatieve tekst die de afbeelding beschrijft en door een hulpprogramma voorgelezen kan worden): kleine aandachtspunten die voor elke organisatie haalbaar zijn.

Wij kiezen ervoor om nog (zolang als nodig) met Daisy-cd’s te blijven werken, omdat ze net gevraagd worden door de oudere gebruikers die meer geïsoleerd leven en digitaal niet zo geletterd zijn. Dat is weliswaar een kleine groep (eind 2022 9% van onze lezers), maar het zijn wel de veellezers (in 2022 zorgden zij voor 38% van het totaal aantal Daisy-uitleningen). We geven cd-gebruikers de mogelijkheid om favoriete genres en/of onderwerpen te kiezen in plaats van boeken, en wij kiezen dan boeken voor hen binnen deze genres. We regelen elke dag een telefonisch onthaal, zodat mensen zich (naast online) ook telefonisch kunnen inschrijven en boeken kunnen aanvragen.

We zouden nog inclusiever kunnen werken, door ook mensen die Nederlands leren onze Daisy-boeken, überhaupt met overheidsgeld gemaakt, te laten gebruiken. Hebben zij geen leesbeperking in het Nederlands? Door onze jarenlange samenwerking met onder meer Wablieft weten we dat Daisy-boeken – in combinatie met het gedrukte boek – een ontzettend waardevol hulpmiddel zijn voor deze doelgroep. Helaas koppelt de Vlaamse Auteursvereniging (VAV) onze vraag aan hun eis voor een hogere leenvergoeding, wat de zaken bemoeilijkt en waardoor duizenden mensen hier geen gebruik van kunnen maken.

Personeel

Laat me hier een positief verhaal schrijven: ik vind dat we op het vlak van inclusie al heel wat doen, al kan het natuurlijk altijd meer en beter. Maar we doen ons best.

Momenteel zijn we in totaal met vijftien mensen (12,4 voltijdsequivalenten). Drie collega’s hebben aanpassingen op maat en een beetje extra zorg nodig. Het zijn alle drie heel waardevolle collega’s, dat wil ik graag benadrukken.

Zo hebben we een (zwaar) slechtziende collega, die via de VDAB een computerloep heeft. Voorlopig redt hij het zonder screenreadersoftware, maar als hij die nodig heeft, zullen we ervoor zorgen dat hij de aanvraag kan doen en dat we de software voor hem installeren. Voor de rest weten we dat hij geen huishoudelijke klusjes kan doen, denk bijvoorbeeld aan de tafel schoonmaken of de vaatwasser vullen of leegmaken. Toen we naar onze nieuwe locatie verhuisden, had hij in het begin last van zijn zwarte stoel op ons donker tapijt, maar een fluohoesje rond zijn stoel wilde hij niet. Aandachtspuntje: verander geen spullen van plaats en houd gangpaden netjes. Als je vergeet te zeggen dat de levering nog aan de deur staat, kun je weleens een flinke vloek horen.

De gangpaden moeten ook voor een andere collega netjes zijn, zij gebruikt een rolstoel. Toen we zochten naar een nieuwe locatie vertrokken we steeds met rolmeter, we wisten dat de liftopening minimaal 70 cm moest zijn. Hoewel de makelaar perfect op de hoogte was, had hij toch vaak dat ene trapje of de korte bocht naar het (te kleine) toilet niet opgemerkt. We dachten de perfecte locatie gevonden te hebben: de enige – belangrijke – hindernis was de ingang, maar de eigenaar beloofde van de goederenlift aan de zijkant een personenlift te maken, op zijn kosten. Wij blij. Eenmaal binnen vonden we geen obstakels en er was een toegankelijk toilet. Tot bleek dat de firma, die nochtans een offerte bezorgd had bij een grondig nazicht, liet weten dat het ombouwen van de lift niet mogelijk was. Ondertussen waren wij wel verhuisd. Gelukkig hadden we onze houten oprijplanken van onze vorige locatie (voor de momenten dat de lift daar defect was) meegebracht. We zijn nu meer dan twee jaar later en we werken nog met de oprijplanken, onze collega moet dus bellen als ze aankomt zodat iemand ze kan leggen, en moet ook iemand lastigvallen (vindt zij) als ze naar huis gaat. Qua zelfredzaamheid kan dat tellen … vreselijk. De Stad Brussel heeft onlangs (na een lange procedure) de aanvraag voor een hellend vlak aan de voordeur afgekeurd, ongelooflijk maar waar. We zijn met hen in gesprek en beraden ons over verder te nemen stappen. Zelf hadden we bij de inrichting van ons kantoor de legplank met de klavieren van de Daisy-robots te hoog laten monteren, onze collega kon er niet bij. We hebben de hele constructie afgebroken en lager bevestigd, dat staat buiten kijf. Om maar aan te geven dat wij zelf ook nog struikelen …

Verder hebben we een neurodivergente collega, hij heeft een autismespectrumstoornis. Na een burn-out in een commerciële functie zette hij zijn eerste stappen bij Luisterpunt als vrijwilliger. Na een tijdje is hij – mits begeleiding – halftijds in dienst getreden. Dat traject loopt nu al enkele jaren. Het is niet steeds gemakkelijk, vooral niet voor hemzelf. Zijn teamverantwoordelijke moet erop toezien dat hij één opdracht tegelijkertijd krijgt, multitasking kan niet. Hij kan en mag enkel verantwoordelijk zijn voor zíjn werk, andere verantwoordelijkheden moeten we vermijden. Het contact met personen van buiten Luisterpunt wordt tot een minimum beperkt vanwege communicatiemoeilijkheden en de stress die deze contacten veroorzaken. Hij wil graag alles klaar hebben terwijl hij – en wij voor hem – zijn werktijd en werkinhoud moet afbakenen en bewaken. Die zelfzorg is echt belangrijk.

Een tijdje geleden brak voor hem opnieuw een moeilijke periode aan en hij zag het even niet zitten om naar Brussel en naar de bibliotheek te komen. We vonden het belangrijk dat hij kon blijven werken, bezig kon blijven, en beslisten dat hij volledig kon thuiswerken. Is dat vervelend? Soms wel. Is dat onoverkomelijk? Gelukkig helemaal niet. Het vraagt begrip, van alle collega’s (misschien willen andere collega’s ook liever volledig thuiswerken). Maar hij heeft het echt nodig. Als je iemand met neurodiversiteit aanwerft, dan moet je daar rekening mee houden. En als je denkt dat hij een zonderling is, spreek ik dat graag tegen, hij is een heel fijne collega.

Ik ben blij om in een organisatie te werken die op een open en positieve manier omgaat met inclusie en diversiteit en er op een positieve manier in investeert. Ik vind dat heel verrijkend voor mezelf en bij uitbreiding voor iedereen bij Luisterpunt. We leren veel van elkaar en hebben voldoende humor om lastige situaties te omarmen. Het vergt extra oplettendheid en soms bijzondere creativiteit, denk maar aan teambuilding en personeelsuitstappen. Maar voor wie het zich afvraagt, het lukt ons altijd om iets te vinden!