Sinds kort geef ik als gastprofessor les aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Ik doceer daar het nieuwe vak ‘Onderzoeksvraagstukken in archivistiek en informatiebeheer’ bij de gelijknamige master-na-master (manama). Dat bijbaantje – zoals ik het in gesprekken met collega’s met een knipoog beschrijf – blijkt precies dat te zijn wat ik gehoopt had: een kans om de waan van de dag los te laten en mij opnieuw in de grondslagen van ons vakgebied te verdiepen. En dat dan weer naast mijn eigen ervaringen te leggen. In de hoop op die manier de studenten inzicht te bieden in de nieuwste ontwikkelingen.
Nu was een van de eerste lessen gewijd aan het belang van archief. Of beter gezegd: de verschuivende en diverser wordende belangen van archief. Zoals de bekende archiefwetenschapper Terry Cook in 2013 poneerde: van bewijs over geheugen en identiteit tot gemeenschap. Met daaraan gekoppeld een discussie over de rol van de archivaris in een post-truth samenleving. Met als hyperactueel voorbeeld de vruchteloze pogingen van de collega’s van de National Archives and Records Administration (NARA) om documenten van voormalig Amerikaans president Donald Trump te recupereren. En hun beslissing om klacht in te dienen bij het ministerie van Justitie, wat dan weer de bal aan het rollen bracht voor de inval van de FBI in Trumps residentie. Foto’s van op de vloer aangetroffen geclassificeerde documenten gingen de wereld rond.
De prijs die NARA daarvoor betaalt, zijn beschuldigingen en bedreigingen van Trump en diens achterban. Gelukkig blijkt NARA ook een schoolvoorbeeld te zijn van hoe je daar als archiefinstelling het best op kunt reageren. Door het devies ‘stay above the fray’ te huldigen. Maar ook en vooral door transparant te zijn over eigen doel, rol en handelen. Het contrast met Trump – die doodleuk beweert documenten te kunnen declassificeren alleen al maar door daaraan te denken (zie youtu.be/jn9BWf50UdE) – kan niet groter zijn.
Juist daarom was het een tikkeltje teleurstellend om samen met studenten de websites van verschillende binnenlandse en buitenlandse archiefinstellingen te bezoeken. En te ontdekken dat die wel verduidelijken wat ze zijn en wat ze doen, maar niet of amper stilstaan bij het waarom. Los van generieke termen als ‘erfgoed’ en ‘geschiedenis’. Daarom bij deze een warme oproep aan collega’s om die cruciale oefening alsnog te maken. En het resultaat breed te delen. In de hoop dat toekomstige studenten door een aantal mooie praktijkvoorbeelden geïnspireerd kunnen worden.
