In verzet tegen de virtuele bibliotheek

META Nummer 2022/5

In verzet tegen de virtuele bibliotheek

Geschreven door Piet De Keyser
Gepubliceerd op 06.09.2022
IMPORTANT

Als hoofdcatalograaf van de British Library (BL) genoot Pat Oddy de reputatie van experte. Ze was actief in verschillende organisaties die te maken hadden met het ontwikkelen van standaarden. Ze schreef haar boek Future Libraries, Future Catalogues in 1996 uit onvrede met twee tendenzen die toen in haar ogen een ernstige bedreiging vormden voor de bibliotheken.

Experten en toekomstvoorspellingen

Dat experten niet altijd goed zijn in het voorspellen van de toekomst weten we sinds het begin van de coronapandemie en van toen het Russische leger aan de grenzen van Oekraïne nog aan het oefenen was voor een inval ... die er volgens vele experten nooit zou komen. In de bibliotheekwereld is het niet anders. Pat Oddy was een gerenommeerd experte, vooral inzake catalografie. Met lede ogen zag ze hoe voor de bezuinigingen op de bibliotheken in Groot-Brittannië argumenten gevonden werden in het enthousiasme over de virtuele bibliotheek, die de fysieke overbodig zou maken. In haar boek spuwt ze voortdurend haar gal over die virtuele bibliotheek. Het is een illusie, een mythe die ons terug zal voeren naar de donkere tijden van voor de boekdrukkunst. De computer is alleen maar een hebbeding en het web is pure chaos. Je kunt geen boek lezen op een scherm. Er zijn trouwens nauwelijks elektronische boeken en die zullen er misschien ook nooit komen, maar we hebben wel veel goede papieren boeken (p. 39). Er waren slechts 27 elektronische tijdschriften in 1991 en in 1993 waren er nog altijd niet meer dan 45, wat helemaal niet opweegt tegen de 48.000 abonnementen in de British Library. De virtuele bibliotheek is iets als de nieuwe kleren van de keizer, maar tegelijkertijd is het een nachtmerrie, want het geeft de overheid nog meer argumenten om te snoeien in budgetten. Bovendien drijft al dat elektronisch gedoe ons in de armen van de commercie: bedrijven hebben zich gegooid op databanken met onder andere tijdschriftartikelen, waarbij ze zich niet bekommeren om enige standaardisatie, zodat we nu een veelheid aan systemen moeten leren om aan informatie te komen.

Standaarden en samenwerken

Standaardisatie was het toverwoord bij Oddy. “Without bibliographic standards libraries will die”, schrijft ze (p. 82). Ze speelde dan ook een actieve rol in het ontwerpen en aanpassen van catalografische standaarden en in het afstemmen van de Britse standaarden op de Amerikaanse, in casu op die van de Library of Congress (LC). Alleen als de BL intenser kon samenwerken met een grote dataleverancier als de LC kon ze met minder middelen dezelfde kwaliteit blijven leveren. Belangrijke wijzigingen moesten daartoe uitgevoerd worden: de BL moest haar eigen standaard, UKMARC, laten varen, zoveel mogelijk aansluiten bij de authority files van de LC en het eigen trefwoordensysteem vervangen door dat van de Library of Congress Subject Headings.

De virtuele bibliotheek is iets als de nieuwe kleren van de keizer

De standaarden konden hier en daar wel verbeterd worden. Zo vond ze dat er in de Anglo-American Cataloguing Rules (AACR) te veel nadruk gelegd werd op de zogenaamde main entry. Dat dwingt de catalografie ertoe zich bezig te houden met de concrete verschijning van het boek, de manifestation, en niet met het work dat ervan aan de basis ligt, terminologie die we later ook uitgewerkt zullen zien in de roemruchte Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR). In dat opzicht had Oddy dus wel een goede kijk op de toekomst.

In verzet tegen de virtuele bibliotheek

Als hoofdcatalograaf van de British Library (BL) genoot Pat Oddy de reputatie van experte. Ze was actief in verschillende organisaties die te maken hadden met het ontwikkelen van standaarden. Ze schreef haar boek Future Libraries, Future Catalogues in 1996 uit onvrede met twee tendenzen die toen in haar ogen een ernstige bedreiging vormden voor de bibliotheken.

Verzet of vervroegd pensioen?

In een later artikel vertelt Oddy dat ze het boek geschreven had vanuit haar grootste professionele vrees, namelijk dat de bezuinigingen ertoe zouden leiden dat we de bibliotheken dan maar zouden opgeven en het internet zouden omarmen als de bibliotheek van de toekomst, met als enige mogelijke uitweg voor het personeel vervroegd pensioen aanvragen. Die vrees mag dan wel gerechtvaardigd geweest zijn, zeker in het Groot-Brittannië van de negentiger jaren, maar dat is nog geen reden om voortdurend de toekomst te ontkennen. De vele bladzijden waarop Oddy pogingen doet om allerlei tendenzen te minimaliseren en weg te zetten als een illusie zijn in het licht van wat we nu weten best grappig. Oddy stond niet alleen: sommige andere experten uit de bibliotheekwereld vonden in die tijd dat hele internet ook maar niets in vergelijking met de gedegen kwaliteit die zij traditioneel boden. Thomas Mann (niet de Duitse romancier, maar de senior researcher van de LC) kon het ook niet laten om op nagenoeg elke pagina van zijn, overigens uitstekende, Oxford Guide to Library Research erover te kankeren, zelfs tot in de vierde editie van 2015. Sommige van zijn argumenten zijn letterlijk dezelfde als die van Oddy. Zo vindt ook hij dat de catalogus beter tot zijn recht komt als je bijvoorbeeld kunt zien hoe trefwoorden op elkaar volgen zoals in een gedrukte lijst of in een kaartcatalogus, maar in 2015 kon je de rol van computers en internet in bibliotheken misschien nog betreuren, maar ontkennen in elk geval niet meer

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid

VVBAD maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door deze te accepteren of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies, of uw cookie-instellingen voor deze website aanpassen? Bekijk dan hier de voorwaarden.

© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be