In een recent artikel in het tijdschrift De Groene Amsterdammer (21 april 2022) waarschuwt de auteur in kwestie voor de verregaande sociale ontbinding waaraan de huidige samenleving lijdt. Onze samenleving fragmenteert en segregeert meer en meer langs de breuklijnen tussen rijk en arm. En dat geldt niet alleen sociaaleconomisch, op het vlak van de kansen en mogelijkheden die mensen krijgen aangereikt, maar ook qua gebruik van de publieke ruimte. Mindervermogenden met een kleiner netwerk ervaren een steeds hogere drempel om – ik citeer – “voorzieningen die vanwege hun functie publiek eigendom zouden moeten zijn, met een zo eerlijk mogelijke toegang voor iedereen” effectief te gebruiken.

De openbare bibliotheek wordt daar maar kort vermeld, vaak in de vuurlijn bij bezuinigingen, maar lijkt me een van de laatste bastions, naast het openbaar vervoer, waar de kans groter is dat mensen uit meerdere geledingen van de samenleving in eenzelfde ruimte vertoeven. Uiteraard gaat zo’n dynamiek van heel verschillende mensen bij elkaar soms met de nodige, en stevige, wrijvingen gepaard. Het blijft immers een permanente oefening in onderlinge verdraagzaamheid. Daarenboven blijven wij als bibliothecarissen inzetten op een werking voor iedereen, en niet bijvoorbeeld alleen voor de ‘typische’ middenklasser (kanttekening: wat is een typische middenklasser? Dat kan bediscussieerd worden, maar je snapt de grote lijnen), voor mensen met een vlotte toegang tot internet, enzovoort. Bibliotheken zijn plekken waar mensen zelfredzamer gemaakt kunnen worden, met de bibliothecaris als begeleider en coach bij hun zoektocht in de informatiesamenleving.

In deze META lees je een interview met An Renard, directeur van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience te Antwerpen, naar aanleiding van haar pensioen. Zij heeft zich gedurende haar carrière als bibliothecaris laten kennen als een voorvechter voor en belangenbehartiger van erfgoed- en bewaarbibliotheken in Vlaanderen, die strategisch altijd ruimer keek dan de eigen instelling, en het cultureel-erfgoedpatrimonium in Vlaamse bibliotheekcollecties definitief mee op de kaart gezet heeft. Daarbij vond ze het steeds belangrijk drempels te slechten en het cultureel erfgoed – als het geheugen van de samenleving – dichter bij de mensen te brengen.

En we blijven in (Antwerpse) erfgoedwateren met een artikel over bibliotheek Driehoek van Ekeren. Dat naoorlogs, modernistisch bibliotheekpareltje heeft een heel eigen, huiselijke sfeer en het gebouw onderging in de loop van zijn bestaan al heel wat veranderingen qua invulling voor het bibliotheekwerk. Naar aanleiding van een verdere renovatie en de restauratie van de kenmerkende gevel schreven twee medewerkers van deze bibliotheek een gepassioneerde bijdrage over ‘hun’ bibliotheek, als hoeksteen verankerd in en deel uitmakend van de lokale gemeenschap – ik parafraseer hierbij enkele beelden die de auteurs zelf gebruiken.

Dit nummer bevat ook een boeiende bijdrage over de hedendaagse collectiediensten die de openbare bibliotheek in zijn geheel wil aanbieden aan haar gebruikers, een modernisering van wat in illo tempore begon als interbibliothecair leenverkeer. Zoals de auteur aangeeft: “Snelheid, locatie, gebruiksgemak en prijs zijn bepalende factoren voor wie op zoek is naar een boek.”

De rubriek De vraag in dit nummer gaat over het zadenbibnetwerk – hoe staat het daar nu mee? Alleszins in Antwerpen doet dat netwerk het uitstekend, met meer locaties, gebruikt door een erg divers publiek. De zucht naar vergroening leeft sterk in een grootstedelijke context en natuur blijkt te werken als een verbindend element, over alle tegenpolen heen. En zo komen we terug bij het punt waarmee dit editoriaal opende.

Ik wens je enkele productieve uren lectuur met deze META, waarin nog wel wat meer staat dan hier aangestipt. En voor de redactie geldt: op naar het volgende nummer.