Lokaal – digitaal – geniaal: Stadtbibliothek Gütersloh GmbH op weg naar de toekomst

META Nummer 2022/2

Lokaal – digitaal – geniaal: Stadtbibliothek Gütersloh GmbH op weg naar de toekomst

Geschreven door Tatjana Wanner
Gepubliceerd op 22.03.2022
IMPORTANT
Stadtbibliothek Gütersloh. © Detlef Güthenke

Lokaal: een ongewone start

De Stadtbibliothek Gütersloh bevindt zich sinds 1984 in het midden van Gütersloh, een stad in Duitsland met 103.000 inwoners. Het gebouw heeft een oppervlakte van 3.200 vierkante meter en is open en transparant gebouwd.¹ De oorsprong van de bibliotheek gaat terug tot de eerste openbare bibliotheek in 1903. In 1979 kreeg ze haar huidige naam en werd ze een Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) (min of meer te vergelijken met een besloten vennootschap, n.v.d.r.). De bibliotheek krijgt subsidie van de stad, maar haalt ook financiering uit fondsen van derden, eigen aandelen en reserves. Hierdoor krijgt ze al 37 jaar lang ruimte voor ontwikkeling en innovatieve projecten.

De 35 medewerkers van de bibliotheek en van de 9 schoolbibliotheken organiseren samen leesbevorderingsacties, evenementen voor verschillende leeftijdsgroepen en samenwerkingsprojecten. Daarnaast zetten ze in op het verbeteren van de service, zeker op digitaal vlak. Daarbij zoeken ze steeds naar een goede balans tussen het fysieke en digitale aanbod. (Bekijk bijvoorbeeld het jaarverslag van 2020.)

Digitaal: een bewuste focus

De digitalisering van de bibliotheekdiensten wordt sinds 2010 consequent doorgevoerd, ondanks grote besparingen. Via vormingen scholen medewerkers zich continu bij op dat vlak. De uitbouw van een digitaal uitleen- en gebruiksaanbod voor de bezoekers – van e-boeken tot streaming – leidt ertoe dat het aandeel uitleenbare e-media, met meer dan 97.000 items, bijna even groot is als het fysiek uitleenbare aandeel. Ook de automatisering van bibliotheektaken neemt toe: in 2011 werd RFID-technologie geïmplementeerd, in 2017 kwam er een terugbrengsysteem en een geldautomaat, en voor 2022 staan een digitaal betaalsysteem, een digitale boekingstool en een zelfuitleenautomaat gepland. Deze zaken ontlasten de medewerkers op het vlak van routinetaken. De vrijgekomen tijd besteden ze aan het opstellen van een strategie voor de bibliotheek en de daarmee samenhangende organisatie van evenementen.

Naast de digitalisering staat de verankering van de bibliotheek in de stedelijke samenleving en ontwikkeling centraal. Dankzij haar goede netwerk werd de bibliotheek in 2019 een actief onderdeel van het stedelijke ontwikkelingsproces. Door de oprichting van een digitale werkruimte in de bibliotheek, een nieuw ontworpen leer- en coworkingruimte, is de bibliotheek een fysieke plaats voor digitale stadsontwikkeling geworden.

Geniaal: flexibele processen

De bibliotheek ziet de maatschappelijke verandering ook als een opdracht voor de verdere ontwikkeling van haar eigen aanbod en processen. Dat is slechts mogelijk met een flexibele manier van werken, en daarom volgt het bibliotheekteam de Design Thinking-aanpak. Zo worden vragen en wensen niet alleen intern binnen het team, maar ook extern met de burgers van Gütersloh bekeken, waardoor passende antwoorden ontwikkeld worden. “Sinds 2018 werken we samen met de Nederlandse architect en ontwerper Aat Vos en met bibliotheekadviseur Julia Bergman, met als doel de behoeften van onze gebruikers nog beter te begrijpen en de bibliotheek vervolgens tot een derde plek te ontwikkelen”, verklaart Silke Niermann, bibliotheekdirecteur. Tot nu toe heeft 60 procent van de 35 werknemers meegewerkt aan een van de Design Thinking-processen. Concrete resultaten zijn de in 2019 geopende digitale werkruimte, een evenementenprogramma voor jongeren en sinds augustus 2021 de vernieuwde kinderbibliotheek. Op dit moment wordt er gewerkt aan de vraag naar openingsuren op zondag.

IMPORTANT
De rieten vogelnesten in de kinderbibliotheek. © Marco Heyda

Bij de herinrichting van de kinderbibliotheek stonden de behoeften en wensen van de jongsten centraal. Naast verschillende workshops met het bibliotheekteam en interviews met kinderen en ouders, bleek uit prototypetesten dat ouders en kinderen een kinderbibliotheek willen met een uitnodigende sfeer, inspiratie en bewegingsvrijheid. “Bij het bedenken van het nieuwe ontwerp hebben we zorgvuldig bekeken of we de kernprincipes ook op de rest van het gebouw konden toepassen”, zegt Aat Vos, die al dertig jaar lang bibliotheekconcepten ontwerpt in heel Europa.

Een wandeling door de kinderbibliotheek is een ontdekkingstocht: warme kleuren en gezellige leeshoeken domineren op 380 vierkante meter. Langs de muren zijn boekenplanken opgesteld in creatieve vormen en kleuren. Met hun houten pootjes en takachtige uitsteeksels bovenaan zien ze eruit als een mysterieus sprookjesbos. Hoe dieper je binnendringt, hoe meer er te ontdekken valt: bonte cocons in verschillende vormen om je gezellig te nestelen, rieten vogelnesten en een activiteitenruimte met een amfitheater. Daarnaast is er een in de grond verzonken ‘lounge-zwembad’ met comfortabele kussens en veel bekleding. Op de galerij nodigt een zit- en werkgedeelte uit om even te blijven rusten. 

Een plaats van ideeën van en voor mensen

De kinderbibliotheek moet de honger naar meer prikkelen: volledig volgens de Design Thinking-aanpak is ze het prototype van een ‘plaats van ideeën van en voor mensen’ – het motto en de visie voor de bibliotheektoekomst. De implementatie van deze visie vereist een holistische aanpak. Niet alleen de ruimtelijke vormgeving maakt een plaats van ideeën van en voor mensen. Ook het activiteitenaanbod, het netwerken met de burgers en de houding van het hele bibliotheekteam zijn van belang. Om zoveel mogelijk mensen aan te spreken, integreerde de bibliotheek de meervoudige intelligentietheorie van de Amerikaanse psycholoog Howard Gardner in haar conceptueel werk. Naast de ontwikkeling van ideeën bevordert het werken in intelligentiegroepen teamoverschrijdend en flexibel werken – twee belangrijke eigenschappen voor een succesvolle verdere ontwikkeling van de Stadtbibliothek Gütersloh.

Ondanks de coronamaatregelen kunnen de inwoners van Gütersloh de bibliotheek nog steeds bezoeken. Het bibliotheekteam blijft het bibliotheekaanbod creatief en flexibel ontwikkelen: diensten worden aan de actuele situatie aangepast, activiteiten worden digitaal aangeboden en fysieke activiteiten vinden volgens de coronamaatregelen plaats. Een voorwaarde hiervoor is een bibliotheekteam met een experimentele instelling en de moed om te mislukken. Projectgroepen werken zelfstandig en nemen snelle beslissingen. Het feit dat de bibliotheek een GmbH is, ondersteunt deze manier van werken, onder meer omdat de middelen doelgericht ingezet kunnen worden.

De uitdagingen liggen in het tijdsgebrek, de generatiewissel en het gebrek aan financiële zekerheid, zeker voor de toenemende digitalisering en de aanstaande verbouwing. Het zal cruciaal zijn om in de organisatie van de bibliotheek de balans te vinden tussen stabiele processen en flexibele structuren. In elk geval staat dit vast: de visie van de Stadtbibliothek Gütersloh, als zich ontwikkelende plaats van ideeën van en voor mensen, kan alleen slagen – zeker in tijden van constante verandering – met betrouwbare samenwerkingspartners en als team.

> stadtbibliothek-guetersloh.de

 

¹ Voor de coronapandemie had de bibliotheek bijna 11.000 bibliotheekklanten en meer dan 570.000 leningen. Door de centrale ligging, ruime openingstijden en 156 werkplekken maken jaarlijks circa 190.000 bezoekers gebruik van deze centrale leer- en ontmoetingsplek in Gütersloh.

IMPORTANT
Het ‘lounge-zwembad’ in de kinderbibliotheek. © Marco Heyda

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be