Een leesheld kan nog niet zo heel goed lezen, maar wil wel graag samen met anderen oefenen om beter te worden. Het project Leeshelden verbindt bibliotheken en scholen die willen inzetten op leesmotivatie, leesplezier en oefenkansen. Dat doet het door boeken op het leesniveau van de kinderen te combineren met speelse en creatieve activiteiten en pedagogische begeleiding.

Wat is leeshelden?

Leeshelden is een traject rond leesplezier voor leerlingen van het tweede en derde leerjaar basisonderwijs. In samenwerking met de zorgcoördinatoren van de scholen in de gemeente worden de leerlingen die moeite hebben met lezen geselecteerd om deel te nemen aan leeshelden. Het traject gaat door in de bibliotheek zelf of in een lokaal dicht bij de bibliotheek. De leeshelden komen er wekelijks samen in een drietal groepjes van maximaal vijf kinderen en één gevormde begeleider. Dan gaan ze samen anderhalf uur aan de slag.

Naast het traject in de bibliotheek, biedt provincie Vlaams-Brabant ook vier lespakketten aan voor leerkrachten van het tweede en derde leerjaar. Deze lespakketten focussen op leesplezier en leuke activiteiten omtrent lezen in de klas. Zo wordt de link tussen bibliotheek en onderwijs stevig onderstreept. 

Eerst lezen …

Eerst gaan de groepjes aan de slag met boeken. Stap 1 blijft namelijk lezen! De hele groep leest tegelijkertijd hetzelfde boek. Dat gebeurt op alternerende manieren; zo doet de groep aan duolezen, fluisterlezen, toneellezen, hardop lezen, stillezen, enzovoort. Er zijn drie verschillende groepjes op basis van het leesniveau: een beginnersgroepje, een gemiddeld groepje en een gevorderd groepje. De samenleesgroepjes tellen maximaal vijf kinderen. Op die manier wordt de persoonlijke beleving bevorderd. De kinderen krijgen de kans zich te uiten in een veilige omgeving, zonder dat ze zich hierbij moeten haasten. Zo krijgen ze ook een optimale begeleiding met heel wat oefenkansen, want er moeten minder kinderen aan bod komen en ze moeten minder lang hun beurt afwachten dan bijvoorbeeld in de klas. De begeleider is niet hun reguliere leerkracht, maar iemand die er speciaal is om met de kinderen te lezen en naar hun leeservaringen te luisteren.

De begeleider is een vertrouwenspersoon voor de kinderen. Het leestraject van de kinderen wordt opgevolgd, maar niet beoordeeld. Er wordt op een speelse, losse manier ondersteund, waardoor dat voor veel kinderen de deur naar leesplezier openzet. Het prestatiegerichte wordt als het ware gescheiden van het lezen en er wordt een andere leesdynamiek gecreëerd dan de kinderen in de klas ervaren.

Er wordt een waaier aan kinderliteratuur aangeboden via activiteitenfiches die de begeleiders kunnen volgen. Denk aan leesgroeiboeken, toneelboeken, fictie en non-fictie of stripboeken. En een boek moet nooit volledig uitgelezen worden. Alles verloopt op maat van de groep. Hebben ze echt geprobeerd het boek leuk te vinden, maar is het gewoon hun ding niet? Dan kan de groep er gewoon voor opteren om een nieuw boek te starten.

En dan creëren en bewegen!

Na ongeveer een uurtje lezen, volgt een verwerkingsopdracht met betrekking tot het gelezen boek. Op de activiteitenfiches staan per boek steeds twee activiteiten die de begeleiders met de kinderen kunnen uitvoeren. De activiteiten focussen op creatieve vaardigheden, speelsheid en motorische vaardigheden. Er wordt geknutseld, toneelgespeeld, gepuzzeld, gespeeld met taal, enzovoort. Ongelofelijk belangrijk is dat de verwerkingsactiviteit steeds betrekking heeft op het gelezen boek. Op die manier wordt er verwezen naar wat de kinderen gelezen hebben en nemen ze het verhaal een tweede maal in zich op. Zelfs de kleinste link tussen boek en activiteit is dankbaar. Het verhaal blijft dan niet braaf in het boek, de kinderen hebben het ook echt aangevoeld, wat de verhalenbeleving naar een hoger niveau tilt.

De geschiedenis achter het project

Leeshelden vindt zijn oorsprong in de bibliotheek van Sint-Pieters-Leeuw, een bibliotheek waar op verschillende manieren ingezet wordt op passende activiteiten voor het jeugdige publiek. De Leesjury was er een gekend begrip waar elk jaar heel wat kinderen en jongeren aan deelnamen. Alleen … om de boeken van de Leesjury volledig te begrijpen, moet je vaak al wat feeling hebben met de Nederlandse taal. Dat is niet altijd voor iedereen zo evident. Dus toen enkele ouders van minder vlotte lezertjes vroegen of hun kinderen ook bij de Leesjury terechtkonden, werd er een specifiek traject opgezet voor hen. De eerste stappen van het leeshelden-traject waren gezet.

“Leeshelden kreeg heel wat naambekendheid in de gemeente, en de provincie Vlaams-Brabant pikte het op als een inspirerend voorbeeld voor andere lokale besturen en bibliotheken,” vertelt gedeputeerde Gunther Coppens. De provincie Vlaams-Brabant, meer specifiek de cel Vlaams karakter, organiseert en ondersteunt initiatieven die zorgen voor extra oefenkansen in het Nederlands. Voor bibliotheken behoort de ondersteuning van de Taalpunten Nederlands en de Boekenstoeten tot hun aanbod. Daarnaast kun je als Vlaams-Brabantse bibliotheek subsidies aanvragen voor een taalstimulerend project. De provincie is steeds op zoek naar lokale trajecten die provinciaal uitgerold kunnen worden. Zo ontstaan inspirerende kruisbestuivingen, met interessante initiatieven tot gevolg.

Waar kun je de leeshelden nu vinden?

In 2020 lanceerde het Departement Onderwijs en Vorming van de Vlaamse overheid een projectsubsidie voor projecten die inzetten op leesbevordering van schoolkinderen. Provincie Vlaams-Brabant diende een subsidiedossier in dat goedgekeurd werd. Leeshelden werd vorig en huidig academiejaar verder uitgerold in de provincie. Tijdens het academiejaar 2020-2021 werd er eerst een proeftraject opgestart in zeven bibliotheken van de regio PajottenlandZennevallei. Daarna werd het traject voorgesteld in de hele provincie. Twintig bibliotheken konden begeleiding aanvragen voor leeshelden en in oktober 2021 gingen dan ook twintig bibliotheken ermee aan de slag.

Wat brengt de toekomst?

Leeshelden is een verhaal dat in heel Vlaanderen en Brussel opgepikt kan worden. Het materiaal dat ontwikkeld werd voor het traject zal aan het eind van dit academiejaar volledig digitaal te raadplegen zijn op de website van de provincie Vlaams-Brabant. Naast alle activiteitenfiches, lespakketten en communicatiematerialen, zul je er een draaiboek voor het project kunnen terugvinden. Zo kunnen bibliotheken, scholen en gemeenten die met het traject aan de slag willen, een leeshelden-groep opstarten in hun eigen gemeente.