In memoriam André Vandewalle (1946-2021)

META Nummer 2021/9

In memoriam André Vandewalle (1946-2021)

Geschreven door Noël Geirnaert
Gepubliceerd op 07.12.2021
IMPORTANT

Op 14 augustus 2021 overleed te Brugge dr. André Vandewalle, ere-hoofdarchivaris van de stad Brugge. Hij was geboren op 30 april 1946 in Rumbeke. In augustus 1974 was hij eerder onverwacht als archivaris in het Stadsarchief Brugge terechtgekomen: hij was de enige die geslaagd was voor de traditionele, maar zeer zware selectieproef, hoewel hij niet tot de gedoodverfde kandidaten behoorde.

Het stadsbestuur meende dan ook dat de vorige stadsarchivaris, Albert Schouteet (1909-1991), een selfmade man zonder academische vorming, nog enkele maanden in dienst moest blijven om zijn opvolger op te leiden. Een halfjaar later kreeg André Vandewalle als archivaris-diensthoofd de leiding in handen. Zijn vaste aanstelling volgde echter pas in 1979. In 1983, na het behalen van de doctorstitel, werd hij bevorderd tot hoofdarchivaris. Meer dan dertig jaar, tot aan zijn pensionering op 30 april 2008, stond hij aan het hoofd van een van de belangrijkste Vlaamse stadsarchieven.

Zijn voorganger Albert Schouteet kon moeilijk afscheid nemen van zijn werkplek, hij bleef dagelijks het Stadsarchief bezoeken. Hij had zijn sleutel niet ingeleverd en hij installeerde zich in een kantoortje in het depot, tussen de archiefrekken. Als verstokt pijproker werd hij daar weleens betrapt door zijn opvolger. Dat leidde tot vermakelijke, maar niet ongevaarlijke toestanden. Hoewel Schouteet niet de rol van ‘schoonmoeder’ van André Vandewalle kon spelen, was hun relatie steeds nogal koel. Pas toen het Stadsarchief in 1988 een andere behuizing kreeg, kwam er een eind aan Schouteets dagelijkse aanwezigheid.

Ondertussen timmerde André Vandewalle aan de weg. Hij ontpopte zich als een actieve en deskundige archivaris en onderzoeker. Hij bouwde het Stadsarchief uit tot een van de meest toonaangevende Vlaamse erfgoedinstellingen. Hij is de auteur van een inspirerende archiefgids van het Stadsarchief, (co)auteur van belangrijke bronnenpublicaties en van uitgebreide catalogusnotities van documenten. Onder meer daardoor heeft hij de vele bestanden van het Stadsarchief ontsloten.

Via zijn eigen historisch onderzoek wees hij ook de weg naar onbetreden paden in het onderzoek van de Brugse geschiedenis. Daarnaast nam hij allerlei drempelverlagende initiatieven die de publieksvriendelijkheid van het Brugse Stadsarchief moesten bevorderen. De belangrijkste daarvan is wel de oprichting van de vzw Levend Archief, de vriendenvereniging van het Stadsarchief, in 1993.

Vandewalle is erin geslaagd om het Stadsarchief Brugge van een wat moeilijk bereikbare instelling om te vormen tot een levendige en eigentijdse partner in de wereld van het cultureel erfgoed in Brugge en in heel het huidige Vlaanderen. Daardoor was hij bij zijn pensionering in 2008 ontegensprekelijk de belangrijkste Brugse stadsarchivaris sinds Louis Gilliodts-Van Severen, zijn voorganger van 1868 tot 1915. 

Naar aanleiding van zijn pensionering publiceerde de VVBAD samen met de vzw Levend Archief het boek Een privilege voor iedereen. Verzamelde studies van dr. André Vandewalle over Brugse geschiedenis, archief en heraldiek. Het – nog steeds verkrijgbare – boek bevat een overzicht van zijn loopbaan en zijn volledige bibliografie tot 2008, gevolgd door zestien eerder verschenen bijdragen van zijn hand die een blijvende waarde hebben. Vooraf (p. 11-13) belicht Johan Vannieuwenhuyse, toen de collega van André Vandewalle als hoofd van de Provinciale Archiefdienst van West-Vlaanderen en ook algemeen voorzitter van de VVBAD, de betekenis van André Vandewalle voor de VVBAD.

Vandewalle was meer dan twintig jaar lang nauw betrokken bij onze vereniging. Van 1983 tot 1995 was hij lid van het bestuur van de sectie Archief van de VVBAD. Hij werkte intensief mee aan verscheidene publicaties van de vereniging. Zijn belangrijkste inbreng in de vereniging kwam vanuit zijn functie als hoofdarchivaris van het Brugse Stadsarchief: van 1986 tot 2003 was hij – aldus Johan Vannieuwenhuyse – “de bezielende en ervaren voorzitter van de werkgroep Gemeentearchief (nu Lokaal Overheidsarchief)”. Op die manier heeft André Vandewalle vanuit onze vereniging een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van de lokale overheidsarchieven in het hele Vlaamse landsgedeelte.

Van een Brugse stadsarchivaris wordt ook verwacht dat die als wetenschapper een belangrijke rol speelt in het lokale historisch onderzoek. Als historicus ging André Vandewalles belangstelling vooral uit naar de rol van de Brugse haven en de internationale handel in Brugge vanaf de late middeleeuwen tot aan het eind van het ancien régime. Daarnaast was hij vanuit zijn functie ook actief op het gebied van de toponymie en de straatnaamgeving en de heraldiek. Gedurende lange tijd was hij ook lid van de redactie van Brugs Ommeland, het Brugse tijdschrift voor lokale geschiedenis en heemkunde.

Tot enkele maanden voor zijn overlijden bleef hij nauw betrokken bij het Brugse Genootschap voor Geschiedenis, waarvan hij sinds 2009 voorzitter was, en de vzw Levend Archief. André Vandewalle bleef ook na zijn pensionering en in zijn vrije tijd archivaris: als lid van de aloude handbooggilde van Sint-Sebastiaan was hij een van de initiatiefnemers van het indrukwekkende boek – gecombineerd met een gelijknamige tentoonstelling – Sint-Sebastiaan binnen Brugge. 600 jaar gildearchief, verschenen in 2016, met Jan Dumolyn en André Vandewalle als redacteurs.

Dit in memoriam mag zich niet beperken tot de herinnering aan de professionele, culturele en wetenschappelijke rol die André Vandewalle gespeeld heeft. Begin jaren zeventig heeft André Vandewalle Lena Van de Sompele leren kennen. Ze waren enige tijd collega’s, leerkrachten in dezelfde school, en ze trouwden op 7 juli 1972. Bij zijn aanstelling in Brugge vestigden ze zich in een rustige straat in de dorpskern van Sint-Michiels, een deelgemeente van Brugge. Ze bouwden hun woning uit tot een gezellig thuis voor hun gezin. André en Leen kregen twee zoons: Koen en Pieter. Na de eeuwwisseling werden ze de trotse grootouders van vier kleinkinderen.

In 2013 werd André weggeroepen van een vergadering van het bestuur van het Genootschap voor Geschiedenis: het was het begin van de ziekte van Leen, die overleed op 15 maart 2017. Vier jaar later werd ook bij André een kwaadaardige tumor vastgesteld, die hem al na enkele maanden fataal werd. Voor zijn vrienden- en relatiekring kwam dat overlijden onverwacht en hard aan. Voor zijn nabestaanden, familie en dichte vriendenkring moge deze tekst een blijk zijn van onze waardering voor zijn werk en zijn persoon.

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be