Bibliotheek Neteland

Sinds 2018 timmeren de bibliotheken van Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Olen en Vorselaar aan een regiobibliotheek, Bibliotheek Neteland. Door eerst projectmatig samen te werken, leerden ze elkaar kennen en vertrouwen, wat essentieel is voor het welslagen van een goed huwelijk. En zeker als je met vijf partners in het bootje stapt!

Vervolgens zetten de vijf bibliotheken een stapje verder: ze ambieerden ook structureel samen te werken. Ze wilden een samenwerkingsverband aangaan, waarbij je met slechts één bibliotheekpasje in alle vijf bibliotheken van Neteland terechtkunt. In februari 2021 was het eindelijk zover: het eengemaakt reglement van Bibliotheek Neteland werd boven de doopvont gehouden en we realiseerden een boetevrije bibliotheek.

Welke taal?

Al snel rees de vraag: hoe gaan we dat reglement communiceren naar onze klanten? Een van de bibliothecarissen had de vorming Taaliconen van het Agentschap Integratie en Inburgering gevolgd en kreeg daar via onderstaande grafiek te horen dat 75 procent van de overheidsteksten in Nederland in C1-taal geschreven wordt, terwijl 40 procent van de burgers op B1-niveau zit.

Wat betekent dat? Om het taalonderwijs op elkaar af te stemmen, met elkaar te kunnen vergelijken en taalniveaus te kunnen inschatten, is een Europees referentiekader vastgesteld dat een schaal van zes taalniveaus voor de beheersing van diverse vaardigheden beschrijft: spreken, schrijven, luisteren en lezen.

Er zijn drie niveaus (A, B en C) en deze zijn onderverdeeld in twee subniveaus:
A = Basisgebruiker (A1/A2: beginner)
B = Onafhankelijke gebruiker (B1/B2: gevorderd)
C = Vaardige gebruiker (C1/C2: vergevorderd)

Op het niveau van B1 heeft de lezer een beperkte woordenschat, verstaat hij eenvoudige zinsconstructies en verkiest hij korte teksten boven ellenlange epistels. Op C1-niveau wordt daar een hele reeks moeilijkere woorden aan toegevoegd en kan de lezer al complexere zinsconstructies verstaan. Ter vergelijking: dat is het taalniveau dat de krant De Standaard of het tijdschrift Knack hanteert.

B1-taal

Met dat gemiddeld leesniveau in hun achterhoofd kozen de bibliothecarissen van Neteland er dus voor om het eengemaakt reglement van Bibliotheek Neteland op te stellen in B1-taal. Naar analogie met Nederland hopen ze op die manier 80 procent van de bevolking te bereiken in plaats van slechts 15 procent (zie grafiek hiernaast). Bibliotheek Neteland wil immers een open huis zijn waar eenieder terechtkan voor informatie, kennis en ontspanning. Ook alle briefwisseling met de leners moest deze vorm krijgen.

Richtlijnen van het Agentschap Integratie en Inburgering

Om haar reglement en brieven te vertalen naar een vereenvoudigde versie, deed Bibliotheek Neteland een beroep op het Agentschap Integratie en Inburgering en boekte een vorming Duidelijk geschreven taal. De lesgever deed het bibliotheekpersoneel nadenken over hun taalgebruik en gaf praktische tips. Zij raadde ons aan om ons reglement en onze brieven op vier niveaus te bekijken: tekstopbouw, woordenschat, zinsbouw en lay-out.

De tekstopbouw

De tekstopbouw moet ervoor zorgen dat de lezer een antwoord krijgt op de volgende twee vragen: 1. Waarom is deze tekst relevant voor mij? 2. Wat moet ik doen? Bij het schrijven van een tekst beperk je je dus best tot de meest essentiële informatie en vermijd je herhalingen. De kern van je boodschap komt ook beter vooraan te staan in je tekst.

Een concreet voorbeeld: “Beste [naam van de lener], Je hebt het volgende materiaal gereserveerd: [...] Je kan dit vanaf vandaag komen ophalen in de bibliotheek. Doe dit binnen 10 dagen na postdatum.” 

De woordenschat

De bibliotheekmedewerkers van Neteland vertaalden zoveel mogelijk het bibliotheekjargon van het eengemaakt reglement naar B1-taal. Ze toetsten elk woord af aan de website www.ishetb1.nl. Zo werd de zin “De leentermijn is met 1 week overschreden.” vervangen door: “De leentermijn eindigde 1 week geleden.”

We kozen ook voor concrete woorden (bv. ‘laatste verwittiging’ in plaats van ‘derde maning’). We letten er bovendien op dat we consequent hetzelfde woord gebruikten om hetzelfde te benoemen, bijvoorbeeld ‘lenen’ in plaats van ‘ontlenen’ of ‘uitlenen’. De afkortingen eID en Kids-ID werden op aanraden van het Agentschap Integratie en Inburgering vervangen door ‘paspoort’. Formeel taalgebruik werd systematisch geschrapt: ‘u’ en ‘uw’ werden ‘je’ en ‘jouw’. We vermeden elk figuurlijk taalgebruik.

De zinsbouw

Niet alleen de woordenschat werd herzien, maar ook de zinsbouw, zowel in het eengemaakt reglement als in alle brieven voor de leners. Passieve constructies werden systematisch in de actieve vorm gegoten. Complexe zinnen werden herschreven als korte zinnen. Een zin mocht maximaal zestien woorden bevatten.

De lay-out

Ten slotte werd de lay-out van de brieven en de infobrochure met het eengemaakt reglement onder de loep genomen. Door te spelen met vet gedrukte woorden (zie eerder vermelde voorbeelden), voldoende witruimten, titels, ondertitels en kadertjes, help je de lezer zich in één oogopslag de inhoud van het reglement of een brief eigen te maken.

We spraken ook de communicatieambtenaren van Neteland aan voor de grafische vormgeving van de infobrochure. Zij zorgden voor een aantrekkelijke en overzichtelijke lay-out van het eengemaakt reglement en kozen een lettertype dat gemakkelijk te lezen is door mensen met dyslexie.

Toekomstplannen

In de toekomst zullen de bibliotheken van Neteland steeds deze lijn proberen aan te houden in hun geschreven externe communicatie, maar ze willen nog een stapje verder gaan: ze willen het eengemaakt reglement proberen te vertalen naar een versie met icoontjes die het voor kinderen of NT2-leerlingen nog gemakkelijker maakt om de inhoud van het bibliotheekreglement of de brieven van de bibliotheek te begrijpen.

Zo proberen de vijf bibliotheken van Neteland een boeiend verhaal te vertellen, want de bibliotheek is al lang geen gesloten huis meer. Het is een ontmoetingsplek geworden waar veel verschillende doelgroepen samenkomen en iedereen welkom is.

Meer informatie
www.accessibility.nl
www.detaalbrigade.nl
www.integratie-inburgering.be
www.ishetb1.nl
www.regioneteland.be