Gezelschapsspelen, we spelen ze allemaal in onze vrije tijd. Bij hogeschool VIVES worden ze ook professioneel ingezet voor het onderwijs en de zorgsector. De bibliotheek en het SpellenLab slaan al jaren de handen in elkaar om hun indrukwekkende collectie beschikbaar te stellen van studenten, docenten en externen.

Het SpellenLab

Op de eerste verdieping van hogeschool VIVES campus Brugge ligt – een beetje verscholen tussen de bibliotheek en een stuk onder de grote trap – het SpellenLab. Op het eerste gezicht zou je niet vermoeden dat daar een wonderbaarlijke collectie van meer dan 21.000 bord- en gezelschapsspellen ligt. Het VIVES SpellenLab is het grootste spellenarchief ter wereld en is sinds 2000 geïntegreerd in de lerarenopleiding in Brugge. De collectie bestaat uit spellen vanaf 1810 tot nu.

De oudere collectie bevat onder andere een zevenhonderdtal cents- of speelprenten: dat zijn afdrukken van populaire spellen zoals Ganzenbord die voor een cent of een paar centen te koop waren. De hedendaagse collectie wordt vooral gebruikt voor het geven van workshops aan leerkrachten, mensen uit de zorgsector en bedrijven. Naast de functie van archief heeft het Lab nog veel meer in zijn mars: workshops voor professionelen, rondleidingen, gezinsactiviteiten, onderzoek naar het gebruik van spel in de praktijk, advies bij spelontwikkeling, enzovoort. Zowel studenten, docenten als externen kunnen gebruikmaken van de expertise van de medewerkers.

De collectie is oorspronkelijk ontstaan uit twee verzamelingen: de collectie spellen van Piet Notebaert, die vanaf de jaren zeventig begon te verzamelen, en de collectie van de Nederlander Fred Horn, die vooral uit oude, Nederlandse spellen bestond. Op de website spellenlab.be kun je de volledige collectie bekijken. Elk spel werd in de database ingevoerd. De eigen fysieke collectie werd op de website aangevuld met de digitale collectie van het Historisch Overzicht Nederlandstalige Gezelschapsspellen (HONGS). Zij vullen met foto’s de fysieke collectie aan. Alle zevenhonderd centsprenten werden samen met Erfgoed in Zicht gedigitaliseerd, en zijn volledig raadpleegbaar via erfgoedinzicht.be. Binnenkort (na de coronatijden) starten de vrijwilligers opnieuw met het digitaliseren van de antieke spellen in dozen.

Een deel van de erfgoedcollectie wordt ook geregeld uitgeleend aan musea. Zo loopt er momenteel een tentoonstelling in het Speelgoedmuseum Mechelen en in het Belle Epoque Centrum in Blankenberge, waar stukken uit het SpellenLab tentoongesteld worden.

Bibliotheken 

De campusbibliotheken van hogeschool VIVES ondersteunen onderwijs en onderzoek in de opleidingen van verschillende studiegebieden. Er zijn campusbibliotheken in Brugge, Kortrijk, Roeselare en Torhout. De bibliotheekcollecties kunnen geraadpleegd worden via Limo. Alle spellen uit de bibliotheek kunnen dan ook via deze catalogus teruggevonden worden.

Samenwerking SpellenLab en bibliotheken 

Naast de vaste collectie van het SpellenLab kunnen heel wat spellen geleend worden via de bibliotheken van VIVES. Het SpellenLab zelf leent immers geen spellen uit. De campusbibliotheek in Brugge heeft de grootste collectie met zo’n 3.000 spellen en bevindt zich net naast het SpellenLab. Op die manier inspireren het SpellenLab en de bibliotheek elkaar dagelijks, waardoor een boeiende wisselwerking ontstaat. De expertise van de collega’s kan op die manier optimaal ingezet worden.

De uitleencollectie van bord- en gezelschapsspellen op de campus in Brugge is oorspronkelijk ontstaan door schenkingen van het SpellenLab. Van alle spellen die door voorzieningen en scholen getest werden, zijn meerdere exemplaren in de bibliotheekcollectie opgenomen. Ook vanuit de bibliotheek zelf worden heel wat spellen aangekocht voor de verschillende opleidingen. Studenten, docenten en externen maken hier graag gebruik van. De bibliotheek en het SpellenLab werken ook samen bij de aankoop van spellen. Op basis van de vragen van bibliotheekbezoekers testen de collega’s van het SpellenLab bepaalde spellen uit. Heel vaak zijn dit spellen die op de professionele markt gebruikt worden en minder zichtbaar zijn op de traditionele spellenmarkt. 

Tegelijkertijd doen de bibliothecarissen graag een beroep op de expertise van het SpellenLab bij de aankoop van spellen. Ook bij bepaalde bestellingen is er samenwerking om het budget zo optimaal mogelijk te besteden: van het bestellen van ontbrekende stukken tot de aankoop van nieuwe titels.

De bibliotheekcollega’s begeleiden de bezoekers op basis van hun zoekvraag naar geschikte spellen in de bibliotheek. Als de bibliotheekbezoeker complexere vragen heeft, dan zijn de medewerkers van het SpellenLab beschikbaar voor advies. Daarnaast vormen vragen van bezoekers in de bibliotheek een interessant startpunt voor het SpellenLab om op zoek te gaan naar bepaalde spellen of om bepaalde spellen uit te testen.

Bovendien zijn er ook heel wat interne projecten die vanuit een nauwe samenwerking ontstaan zijn, zoals het Springuurspel – kort uitleenbare spellen voor studenten – en binnenkort het Spel van de maand – een spel dat gedurende één maand in de kijker gezet wordt. Er staan ook nog een aantal externe projecten op stapel, zoals de samenwerking met de openbare bibliotheek Xaverianen vlak bij de VIVES-campus in Brugge.

Ook op de andere VIVES-campussen in Kortrijk, Roeselare en Torhout is de afgelopen jaren een nauwe samenwerking ontstaan tussen het SpellenLab en de bibliotheek. De bestaande spellencollecties in de verschillende bibliotheken werden op basis van de expertise van het VIVES SpellenLab verder uitgebreid. Daarnaast worden de collega’s van het SpellenLab ook ingezet voor de professionalisering van collega’s van de bibliotheek en docenten op de verschillende campussen.

De workshops in Kortrijk, Roeselare en Torhout worden indien mogelijk in de bibliotheek georganiseerd. Deelnemers kunnen op die manier veel inspiratie opdoen en meteen ook de aanwezige spellen lenen uit de bibliotheek om ermee aan de slag te gaan. De docenten maken graag gebruik van de unieke expertise van het SpellenLab bij het ontwikkelen van bepaalde lessen, zodat spellen meer en meer een plaats krijgen in het curriculum van verschillende studiegebieden.