Taal is per definitie framing en daarom is het goed te duiden wat we hier, in de context van een wetenschappelijke bibliotheek, verstaan onder autisme en autismevriendelijkheid. Een goed begrip van autisme opent immers de deur naar een autismevriendelijke wereld.

Wat is autisme en wat is autismevriendelijkheid?

Dé autist bestaat niet. Elke persoon met autisme heeft ook een eigen persoonlijkheid, een unieke intelligentie en een individueel temperament. Er bestaat dus geen passe-partouthandleiding om studenten met autisme te helpen, maar als wetenschappelijke bibliotheek kunnen we zonder twijfel autismevriendelijk(er) worden om hen het leven als student te vereenvoudigen.

Studenten met autisme verwerken informatie op een andere manier, er is een andere prikkelwaarneming en ze denken anders. Vanuit contextblindheid ontstaat voor hen vaak veel onduidelijkheid én onzekerheid.

De notie autismevriendelijkheid dateert uit 2005 en werd gelanceerd door de organisatie Autisme Centraal, die recentelijk omgedoopt is tot Sterkmakers in Autisme. In welke domeinen hebben studenten met autisme specifieke noden?

Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs (SIHO) vat autismevriendelijkheid samen als volgt: “Heel wat aanpassingen die goed zijn voor studenten met autisme zijn trouwens goed voor de algemene toegankelijkheid:

• duidelijke, gestructureerde informatie
• duidelijke, ondubbelzinnige afspraken
• duidelijke signalisatie
• duidelijke aanspreekpunten”

Waarom autismevriendelijkheid in de bibliotheek?

De Aanbevelingen van de Taskforce Autisme van 21 juni 2016, onder leiding van professor Ilse Noens (KU Leuven), en het Strategisch Plan van 30 januari 2017 dat hieruit voortvloeide, zorgden voor een kenterend politiek én wetenschappelijk draagvlak voor autismevriendelijkheid. Belangrijke actiedomeinen in het vizier zijn onder andere scholen en bibliotheken.

Als ondersteunende dienst bij onderwijs en onderzoek moet een wetenschappelijke bibliotheek hoe dan ook blijvend nadenken over haar gebruiksvriendelijkheid, voor élke student. Wat we trouwens doen voor mensen met autisme, is eigenlijk gewoon goed voor iedereen, en er is dus geen enkel excuus niet mee het pad te bewandelen van de autismevriendelijkheid. Mensen met autisme zijn de kanariepietjes in de wereld van de communicatie en de gebruiksvriendelijkheid.

Hoe creëer je nu een autismevriendelijke bibliotheek voor studenten? 

‘Niets voor ons zonder ons’ is cruciaal: betrek je doelgroep en/of een organisatie met expertise tijdens het hele proces van het fileren van de bibliotheekwerking, van begin tot einde en erna. Zorg zeker ook voor een draagvlak binnen je team: iedereen moet ervan overtuigd zijn dat wat begint als een specifiek project, leidt naar een blijvende mensvriendelijke meerwaarde.

Voorbeelden van autismevriendelijkheid:

• een toegankelijke balie: vriendelijk en uitnodigend, concreet taalgebruik, pen en papier bij de hand om iets op papier te kunnen meegeven, stijlfiguren zoals ironie en sarcasme vermijden, antwoordtijd geven en checken of de informatie juist aankwam;
• overzichtelijke grondplannen en duidelijke bewegwijzering;
• heldere plaatsingssystemen of een handleiding bij collecties die moeilijk te ontwarren zijn;
• een computer in een rustige hoek nabij de balie voor een snelle opzoeking;
• rustige studieplekken met regelbare verlichting;
• oordoppen op een zichtbare plek ter beschikking stellen met heldere signalisatie;
• eensluidende informatie via alle kanalen: website, sociale media en het papieren blad aan de deur;
• badges voor alle bibliotheekmedewerkers zodat men weet wie men mag aanspreken om een vraag te stellen;
• een verbindingspersoon inschakelen als permanente brugfiguur met die diensten, die nauw contact hebben met studenten en hun specifieke noden. Idealiter is dat een collega die graag op zoek gaat naar oplossingen en meedenkt vanuit begrip en inlevingsvermogen. Dit is momenteel misschien toch wel het meest vernieuwende luik in een kwaliteitsvolle dienstverlening voor studenten met autisme.

Met dank aan Sterkmakers in Autisme: autisme.be.

Bekijk het abstract en de praktische informatie van deze lezing in het programma van Informatie aan Zee 2021.