L’osmothèque, un lieu unique au monde

Parijs is als hoofdstad absoluut een bezoekje waard voor de bibliotheek- en archiefliefhebber. Iedereen kent wel zijn vele culturele instellingen met wereldfaam. Ik heb er alles al eens gezien en bezocht, denk je? Ik gok van niet.

Weinigen weten namelijk af van het bestaan van het enige erkende geuren- en parfumarchief ter wereld: L’osmothèque de Versailles. De osmotheek, een vzw opgericht te Versailles in april 1990, heeft als doel om zoveel mogelijk verschillende parfums uit de gehele wereld te verzamelen en conserveren.

Met haar meer dan vierduizend stalen (waarvan meer dan achthonderd geuren die niet meer te verkrijgen zijn) wil de organisatie ervoor zorgen dat het ‘geurende erfgoed’ zoveel mogelijk bewaard blijft voor toekomstige generaties.

Het archief is gehuisvest in de bekende parfumerieschool Institut Supérieur International du Parfum, de la Cosmétique et de l’Aromatique Alimentaire (ISIPCA), waar het naast een archieffunctie ook dienst doet als bibliotheek en opleidingscentrum voor toekomstige parfumeurs uit binnen- en buitenland.

De instelling wil naast bewaring vooral ook inzetten op kennis en op het doen herleven van de geurige kant van onze geschiedenis. De osmotheek legt zich toe op een noodzakelijke studie, bewaring en herleving van deze geschiedenis, stelt voorzitter Patricia de Nicolaï:

“Parfums herdenken is belangrijk, want elke geur vertelt ons over de geschiedenis van het parfum, net zoals schilderijen in musea ons iets vertellen over de geschiedenis van de schilderkunst, met klassiekers, voorlopers, revolutionairen, enzovoort. Dit archief is een beschermer van emoties”.

De collecties

Niet voor niets werd bij de oprichting van het archief gekozen voor de naam ‘osmotheek’, wat Grieks is voor ‘bewaarplaats van de geur’. Aanvankelijk begon de collectie met een bescheiden verzameling van vierhonderd flesjes, die al snel uitgroeide tot het huidige aantal samengestelde geuren.

De osmocuratoren (expert-parfumeurs werkzaam in de osmotheek) werken permanent aan een lijst van bekende en onbekende commerciële en vergane oude parfums, die al dan niet in hun collectie aanwezig zijn.

Dat doen ze met de hulp van bekende parfumhuizen, commerciële bedrijven die zelf parfums samenstellen en verkopen, allerlei parfumeurs, verzamelaars en personen die in het bezit zijn van parfumsamenstellingen (gekocht, via nalatenschap of door toeval).

Dankzij de brede samenwerking met particulieren en met zo goed als alle parfumhuizen, kan de osmotheek de gemeenschappelijke geschiedenis en erfenis van haar sector bewaren voor de toekomst. 

De osmotheek wordt in de meeste gevallen niet gezien als een eigenaar van de parfums, maar eerder als een veilige opslagplaats en bewaker van de samenstellingen en hun formules. De verschillende schenkers blijven in de meeste gevallen dus steeds eigenaar.

Om die reden worden veel aanwezige parfums en hun geheime samenstellingen niet getest, gereproduceerd of gedeeld voor commercieel gebruik. Dat het vertrouwen in de meerwaarde van dergelijke bewaarplaats groot is, bewijzen de wekelijkse inzendingen van bedrijven en particulieren.

De aanwezige expertise in de school, gecombineerd met de hedendaagse kennis van optimale materiaalbewaring, zorgt voor een top notch-conservering van oude en nieuwe geuren.

De materialen worden in donkergekleurde, ondoorzichtige glazen of aluminium flesjes bewaard in een gekoelde kelder, met een constante temperatuur van twaalf graden Celsius. De afwezigheid van zonlicht en een constante meting van de vochtigheid moeten de optimale bewaring bevorderen.

Ten slotte is er in elk flesje een beschermende toplaag van het gas argon aanwezig. Dat gas, dat zwaarder is dan lucht, moet oxidatie en mogelijke aantasting van de vloeistof voorkomen.

De verschillende formules in boeken, brieven of op andere dragers worden echter niet in de osmotheek zelf bewaard, maar in een kluis bij een bank. Enkel individuen die toestemming hebben van de eigenaar kunnen deze formules opvragen en bestuderen.

Beleef en ruik de geschiedenis

Naast de conservatie van parfums wil de osmotheek vooral ook een stimulus zijn voor de beleving van het verleden. De collectie bestaat uit vele topstukken, zoals Cuir de Russie van Chanel uit 1924, La Rose Jacqueminot uit 1904 of het reukwater dat Napoleon gebruikte toen hij op Sint-Helena in ballingschap leefde.

Indien de formules van verloren parfums nog bestaan, vraagt de osmotheek toegang tot de samenstelling. Wanneer deze niet beschermd is of de toegang verleend wordt, proberen expert-parfumeurs met kwaliteitsingrediënten de parfums opnieuw leven in te blazen.

Denk aan bovenstaand voorbeeld van Napoleon’s eau de cologne. Toeval bestaat nog, want de verloren formule werd door de burgemeester van Versailles gevonden in een antiek kastje uit de Napoleontische periode. Een tweede bekend voorbeeld is het parfum Eau Royale, dat meteen het oudste parfum is uit de hele collectie.

Het werd gedragen door de koning van de Parthen en de formule ervan is gelukkig bewaard gebleven in een document van de Romeinse schrijver Plinius de Oude. Het parfum bleek populair te zijn bij de Romeinen, maar is vandaag geen kaskraker door de overdosis aan kaneel, kruidnagel, honing en wijn.

Ten slotte zet het personeel van de osmotheek sterk in op kennisdeling over de weinig bekende parfumwereld. Naast de studenten van het ISIPCA kan iedereen een bezoek boeken aan de osmotheek of deelnemen aan de zogenaamde Perfume talks.

Daarnaast geven de medewerkers ongeveer 150 parfumsessies en -lessen per jaar, publiceren ze over hun collecties op een blog en kun je een bezoek brengen aan de private vakbibliotheek. Gebeten om meer te ruiken? Neem dan zeker eens een kijkje op hun website.