Publiekdomeindag 2020: Verslag van de studienamiddag rond het publiek domein

META Nummer 2020/4

Publiekdomeindag 2020: Verslag van de studienamiddag rond het publiek domein

Geschreven door Sam Donvil
Gepubliceerd op 12.05.2020

Op 21 februari vond de jaarlijkse studienamiddag rond het publiek domein plaats in KBR. Met dit initiatief vestigen meemoo, KBR en Wikimedia België de aandacht op het belang van toegang tot erfgoedcollecties die niet (meer) auteursrechtelijk beschermd zijn. We reflecteren zowel op juridische als praktische drempels die de ontsluiting van erfgoedcollecties bemoeilijken. Elk jaar focussen we daarom op recent geüploade data en digitale reproducties van kunstwerken waarop de bescherming sinds dat jaar vervallen is. Dit jaar stond onder andere het oeuvre van kunstschilder James Ensor centraal.

Publiekdomeindag is een laagdrempelig initiatief om erfgoedinstellingen te helpen nadenken over hun houding tegenover het publiek domein en collectie-ontsluiting, en om ervaringen uit te wisselen.

Daarnaast is het voor meemoo een platform om instellingen aan te moedigen om de theorie in de praktijk om te zetten door te experimenteren met het ontsluiten van (deel)collecties waarop geen auteursrechtelijke bescherming (meer) rust.

Acties van cultureelerfgoedinstellingen in België

Sam Donvil (meemoo) presenteerde een overzicht van de ontsluitingsacties van instellingen die werken bewaren van James Ensor, op wiens werk sinds 1 januari 2020 geen auteursrechtelijke bescherming meer rust: 

  • KBR publiceerde zelf metadata en digitale reproducties van 250 werken;
  • meemoo hielp de musea van de Vlaamse Kunstcollectie (VKC): het KMSKA - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (621 werken), het MSK Gent - Museum voor Schone Kunsten (141 werken), Mu.ZEE - Kunstmuseum aan Zee (28 werken) en het Groeningemuseum (25 werken) in Brugge met het ontsluiten van hun Ensor-collecties;
  • ook het Museum Plantin-Moretus (200 werken), de Koning Boudewijnstichting (KBS) (1 werk) en het NAVIGONationaal Visserijmuseum (1 werk) deden mee.

Dankzij deze acties behoren deze beelden en metadata ook in de praktijk tot het publiek domein. Nu de beelden op Wikimedia Commons opgeladen zijn, kunnen ze in Wikipedia-artikels gebruikt worden.

Open access-praktijken van de KU Leuven en de VKC

Nele Gabriëls presenteerde in We are OPEN! (and about how we got there) hoe de dienst Digitalisering van de KU Leuven de technische en legale aspecten aangepakt heeft bij het openstellen van de digitale erfgoedcollecties.

Hun collecties zijn nu online te downloaden, vergezeld van een rechtenverklaring. Hun ambities voor de toekomst omvatten verbeterde downloadfunctionaliteit, betere toegang tot de data en het gebruik van het IIIF-protocol (International Image Interoperability Framework) voor de uitwisseling van beelden.

IMPORTANT
Raadplegingsstatistieken van door meemoo op Wikimedia Commons gepubliceerde reproducties, van 01/11/2019-15/04/2020.

Pascal Ennaert bracht in zijn presentatie Museums and public domain: A disruptive story een pleidooi tegen het versleutelen van digitale erfgoedcollecties. Hij is van mening dat het pogingen zijn om een (vaak falend) verdienmodel overeind te houden.

Daarmee verzaken erfgoedinstellingen niet alleen aan hun maatschappelijke opdracht, maar kannibaliseren ze elkaar door onderling kosten aan te rekenen voor het gebruik van digitale reproducties.

Hij illustreerde dit aan de hand van zijn ervaring met het verzamelen van reproducties voor de thematische websites van de VKC rond het werk van James Ensor en Pieter Bruegel de Oude.

Bij het verzamelen van deze beelden bij verschillende internationale erfgoedinstellingen, werd de VKC geconfronteerd met een inconsistent gebruik van rechtenverklaringen. Het auteursrecht wordt nog vaak misbegrepen of verkeerd aangewend, met onduidelijke, tegenstrijdige of foute rechtenverklaringen tot gevolg.

Opvolgtraject 

Aansluitend op Publiekdomeindag organiseert meemoo in 2020 nog twee vormingen. Op 22 april vond de rechtenworkshop ten gevolge van de COVID19-maatregelen als een webinar plaats.

Op 7 september organiseert meemoo een Wikimedia-uploadworkshop. Deelname aan deze vormingen kan een eerste stap zijn naar het identificeren van je eigen deelcollecties in het publiek domein, en het beschikbaar maken ervan op Wikimedia-platformen in het kader van Publiekdomeindag 2021.

Collectie-ontsluiting en zichtbaarheid tijdens de COVID-19-lockdown

Tijdens de lockdown is online zichtbaarheid des te belangrijker voor collectiebeherende instellingen. Een aantal van hen experimenteert daarom bijvoorbeeld met virtuele tentoonstellingen.

Wij vroegen ons af of de lockdown een impact heeft op de raadpleging van de door meemoo online gepubliceerde reproducties.

inds midden maart zien we op enkele taalversies van Wikipedia alvast een stijging van de gemiddelde dagelijkse raadpleging met ongeveer 10.000 views, alhoewel niet zeker is of dat het gevolg is van de lockdown of niet.

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be