De onderzoekers van het PROMISE-onderzoeksproject (Preserving Online Multiple Information: towards a Belgian strategy) organiseerden op 18 oktober 2019 in de Koninklijke Bibliotheek (KBR) een studiedag genaamd Saving the Web: the Promise of a Belgian Web Archive. Die lokte ruim 100 deelnemers uit binnen- en buitenland. De ontwikkeling van een federale strategie voor het bewaren van het Belgische web mag als een hot topic beschouwd worden, zowel voor mensen uit de archief- of bibliotheeksector, het personeel van supranationale, federale, regionale en lokale overheidsdiensten en van onderzoeksinstellingen en universiteiten, als voor genealogen en anderen.

EDITIE 2.0?

De noodzaak om een structurele financiering te krijgen binnen de KBR en het Rijksarchief voor de uitbouw en het onderhoud van een webarchief op federaal niveau werd onderlijnd door de directeurs van beide instellingen. Dit werd ook beaamd door professor Niels Brügger van de Deense Universiteit van Aarhus, die de keynote voor zijn rekening nam: we moeten te allen prijze vermijden dat nogmaals 25 jaar aan Belgische webgeschiedenis verloren gaat.

Zonder nationaal webarchief is het niet mogelijk om (trans)nationale historische webanalyses te maken. De beste omstandigheden hiervoor zijn: één archief van het nationale web, gebaseerd op een zo volledig mogelijke webarchiveringsstrategie, en goede toegangsmogelijkheden. Onder dit laatste wordt onder andere het toelaten van data-extractie door of voor onderzoekers verstaan, zodat ze er zelf mee aan de slag kunnen gaan.

Na deze inspirerende keynote gaven de PROMISE-onderzoekers een overzicht van hun onderzoeksresultaten. Zo werden onder andere de best practices binnen webarchivering voorgesteld, naast bijvoorbeeld de resultaten van juridische analyses; de strategieën en scenario’s die het Rijksarchief en de KBR uitwerkten; de technische specificaties van het webarchiveringsproces en de resultaten van de enquête rond de gebruikersnoden van webarchieven.

In de namiddag stond de toegang tot webarchieven centraal, zowel de toegang voor het brede publiek als voor onderzoekers. Het panelgesprek bracht aan het licht dat de wetgeving op het auteursrecht de toegang tot webarchieven sterk beperkt.

Volgens de letter van de wet kunnen webarchieven - als de rechthebbenden daarvoor geen expliciete toestemming gegeven hebben - meestal slechts in de leeszaal beschikbaar gemaakt worden, wat een aanzienlijk obstakel vormt qua toegankelijkheid. De noodzaak werd ook onderlijnd om naast de kosten eveneens de vele voordelen van webarchivering te belichten.

Zo zouden het Rijksarchief en de KBR bijkomende diensten kunnen ontwikkelen op basis van de data in het webarchief, die zonder twijfel een meerwaarde voor de maatschappij en het onderzoek zouden vormen.

In de sessie rond onderzoekstoegang tot het webarchief stelde Jesse de Vos, van Beeld en Geluid - Instituut voor Media, het Nederlandse initiatief Nationaal Register Webarchieven (www.registerwebarchieven.nl) voor: een mooi project dat tot voorbeeld kan dienen voor België.

Professor Valérie Schafer, van de Universiteit Luxemburg, reflecteerde in haar presentatie over het wanneer, wat en waarom van dertig jaar world wide web en benadrukte waarom webarchieven zo belangrijk zijn voor onderzoekers.

Patricia Blanco, voormalig stagiaire bij de KBR, legde uit hoe ze er tijdens haar stage aan de slag gegaan is met de archiefcollecties, wat uitmondde in haar masterthesis Saving the Belgian Web: web archiving practices, research opportunities and limitations.

Tijdens de Q&A-sessies toonde het publiek interesse in het archiveren van het ‘.eu-domein’. Het nationaal webarchief in Portugal (www.arquivo.pt) heeft hiervoor een pilootproject opgezet, terwijl het Publicatiebureau van de Europese Unie alle ‘.europa.eudomeinnamen’ archiveert.

De concrete agenda voor de verdere ontwikkeling van het Belgische webarchief kwam ook aan bod. Die hangt grotendeels af van de nieuwe regering, aangezien bijkomende fondsen nodig zijn om het webarchief uit te bouwen. Daarnaast zijn ook deze punten aangehaald:  

• De noodzaak om gebruikers centraal te stellen, hen voldoende te informeren en te betrekken.
• De voordelen van het gebruik van het WARC-bestandsformaat.
• Welke argumenten doorslaggevend kunnen zijn om het politieke niveau te overtuigen van de noodzaak van webarchivering en dus ook van de nood aan structurele financiering.

Het colloquium zorgde voor een kruisbestuiving tussen de verschillende professionals die in meer of mindere mate bezig zijn met webarchivering of de studie van gearchiveerde websites. Het PROMISE-projectteam gaat alvast vol nieuwe inspiratie de laatste maanden van hun project in.

Op zoek naar meer informatie? De presentaties van de studiedag vind je op de PROMISE-projectpagina: bit.ly/savingtheweb.