Op naar plastiekvrije bibliotheken in Vlaanderen

META Nummer 2020/2

Op naar plastiekvrije bibliotheken in Vlaanderen

Geschreven door Yves Heymans
Gepubliceerd op 11.03.2020
IMPORTANT
© Yannig Van de Wouwer

Vluchten kan niet meer: duurzaamheid is overal. Voor Vlaamse bedrijven en overheidsinstellingen is het inschrijven van duurzaamheid in het beleid een evidentie. De Verenigde Naties definieerden de vijf pijlers van duurzaamheid als: People, Planet, Partnerships, Peace en Prosperity. Deze vijf P’s werden dan verder verdeeld in zeventien Sustainable Development Goals – de SDG’s. Die handelen niet alleen over ecologie, maar ook over het wegwerken van armoede, honger, het bevorderen van gezondheid en onderwijs, gendergelijkheid, vrede, en ga zo maar door. Vijftig Vlaamse gemeentebesturen engageren zich in het SDG-traject van de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG). Ook zij hebben als doel om de SDG’s mee op te nemen in het beleid.

Het streven naar een plastiekvrije bibliotheek is een van de manieren om die doelstellingen te behalen. Of blijft dit een utopie? Bibliotheken zijn duurzame instellingen. Maar het plastificeren van boeken blijft binnen de meeste bibliotheken heilig. Een gemiddelde bibliotheek in Vlaanderen van 18.000 inwoners koopt gemiddeld 1700 boeken per jaar in. Het plastificeren van deze boeken vraagt gemiddeld 11,5 kilo plastiek. In mei 2019 kondigde de stedelijke bibliotheek van Kuopio in Yves Heymans, MedioEurope Finland aan te streven naar een plastiekvrije bibliotheek. Duurzaam, jazeker, maar het bespaarde ook tijd en geld en de boeken konden meteen het bibliotheekrek in.

Het project loopt nog en wordt doorlopend geëvalueerd, maar de resultaten zijn alvast positief. Maar ook dichter bij huis kwam er wat in beweging. De bibliotheek van Rivierenland in Nederland liet begin 2020 weten dat ze een groot deel van de collectie niet meer zullen plastificeren. Directeur Lidy Vos: “De belangrijkste reden voor ons was dat boeken sneller in huis zijn en dat onze gebruikers deze sneller kunnen lezen.

IMPORTANT

Dat het goed is voor het milieu was natuurlijk een leuke bijkomstigheid. De bibliotheekgebruikers reageren positief omdat ze zelf ook beseffen hoe belangrijk duurzaamheid is. Ze gaan gewoon wat voorzichtiger om met de boeken. Maar een groot deel van hen had zelfs niet door dat de boeken niet meer geplastificeerd waren. De tijden zijn gewoon veranderd. Vroeger was de bewaartermijn voor boeken twaalf jaar. Dat halen we nu niet meer. De meeste boeken komen na vijf jaar nauwelijks nog uit de kast. De afschrijftermijn van boeken is veel korter. Daarom is plastiek ook helemaal niet meer zo noodzakelijk. Ik hoop dat velen ons voorbeeld zullen volgen.”

Plastiekvrije bibliotheken in Vlaanderen 

Wat is de situatie in Vlaanderen? Meer en meer bibliotheken zetten duurzaamheid in de kijker via hun thematafels, om zo hun gebruikers te betrekken in het duurzaamheidsverhaal. En ook hier hebben de eerste bibliotheken ervoor gekozen om een deel van hun collectie niet meer te laten plastificeren.

In de bibliotheek van Bredene worden de boeken al een drietal jaar niet meer gekaft, naar voorbeeld van de bibliotheek van Jabbeke. Bibliothecaresse Inger Vermeersch: “We hebben deze beslissing niet aangekondigd aan de klanten, en hebben daarover nadien geen enkele opmerking ontvangen. Niet positief, noch negatief. Ik zou wel adviseren om hierover te berichten, vooral dan om aan je klanten duidelijk te maken dat je rond duurzaamheid werkt. De boeken zien er meer uit zoals in de winkel, ze voelen aangenamer aan en blijven er goed uitzien.

Bij oudere boeken vind ik zelfs dat de niet-gekafte boeken er frisser uitzien dan de gekafte boeken, waar scheurtjes of haperingen inkomen en stukjes plastiek loshangen, of zand in plakt ... Vaker verslijt de binnenkant van de boeken sneller dan de buitenkant. De meeste boeken die kapot terugkomen, zijn het slachtoffer geworden van een hond die zijn tanden al eens graag in literatuur zet. Of er is cola of koffie op gemorst. Dat los je niet op door een boek te kaften. Wel kleven we nog folie over het etiket heen, zodat dit niet al te snel verslijt.”

Ambassadeurs van duurzaamheid 

Een gelijkaardig verhaal is te vinden in de bibliotheek van Boom. Bibliothecaresse Dara De Bruyn: “Met de gemeente Boom zetten we in op de Sustainable Development Goals. In de nieuwe bibliotheek is ervoor gekozen om met led-verlichting te werken. We maken ook geen papieren affiches meer, maar projecteren alles op een scherm. Plastieken lepeltjes zijn vervangen door afwasbare lepeltjes. En bij activiteiten worden de drankjes geleverd door de wereldwinkel.

IMPORTANT
© Yannig Van de Wouwer

Een ander belangrijk aspect zijn plastiekvrije boeken. Jeugdboeken en reisgidsen kaften we nog wel , maar de rest niet meer. Al laten we wel net zoals in Bredene nog een plastieken label over het etiket kleven. Belangrijkste redenen hiervoor zijn duurzaamheid, tijdswinst en financiële winst. We hebben dit bewust niet aangekondigd aan het publiek, om te testen of er spontaan veel reactie op zou komen. We hebben er eveneens geen reacties op gekregen. De klanten hebben het niet gemerkt en zijn dus blijkbaar niet zo verknocht aan dat plastiek.

Binnen ons bibliotheekteam zijn de meningen verdeeld. Dat is ook logisch, sommigen van onze medewerkers kaften al 30 jaar boeken. In 2020 willen we hier wel groots mee uitpakken naar onze leden toe: ‘Draag zorg voor onze boeken, want er zit geen plastieken bescherming meer rond’.” En ook in Ichtegem probeert bibliothecaresse Eva De Rous om plastiek uit de collectie te weren: “Toen ik een paar jaar geleden begon als bibliothecaresse schrok ik enorm van de prijs van plastiekfolie. Bovendien zaten wij op dat moment met een personeelstekort waardoor we niet meer de tijd hadden om boeken te verwerken.

Om de klantgerichte aanpak een boost te geven, was het noodzakelijk om drastisch te verschuiven in het takenpakket van de medewerkers. Ik nam de beslissing om veel minder te kaften. Er werden ook enkele vrijwilligers gevonden die het resterende kaftwerk met veel zorg en enthousiasme op zich namen. Alle vrijgekomen tijd gaat nu integraal naar de klant. Het duurde even voor het team mee was in het verhaal, maar intussen zijn we enkele jaren verder en is het voor iedereen een evidentie geworden. Hardcovers worden niet meer gekaft, maar strips en reisgidsen nog wel.

Paperbacks waarvan we hoge uitleencijfers verwachten, kaften we. Denken we dat het met die titel geen storm zal lopen, dan kaften we niet. Merken we na enkele uitleningen dat het boek toch een succes is en dat de kaft kreukt, dan kaften we het nog mee. We hadden aanvankelijk onze bedenkingen bij de prentenboeken en de boeken voor eerste lezers, maar die doorstaan de uitlening zonder problemen. Sommige boeken gaan tijdens hun leven in de bibliotheek slechts één à twee keer van het rek, dus het was ook gewoon zonde om die te kaften. Als openbaar bestuur hebben we een voorbeeldfunctie. We moeten ook met de bibliotheek een ambassadeur zijn van duurzaamheid.”

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be