In Memoriam Griet Maréchal (1942-2019)

META Nummer 2020/1

In Memoriam Griet Maréchal (1942-2019)

Geschreven door Gustaaf Janssens
Gepubliceerd op 04.02.2020
IMPORTANT

“Archiefwerk is voor mij de illustratie van het samengaan van theorie en praktijk. De theorie bereidt voor op het handelen, terwijl uit dit handelen, uit deze praktijk, dan weer theorievorming ontstaat.” Zo karakteriseerde dr. Griet Maréchal bij haar pensionering haar werk als archivaris.

Wat haar bij het archiefwerk aantrok was “de combinatie van denken en doen. Je bent gevormd als historicus, je gaat wetenschappelijk om met de bronnen, maar terzelfder tijd zie je het onmiddellijk nut van je inventarisatiewerk en bijvoorbeeld leeszaaldienst, voor anderen”.

Deze uitspraak typeert Griet. Zij had een hart voor de wetenschap en voor de mensen, en dit zowel tijdens haar actieve loopbaan als nadien. Wie haar heeft gekend, kon het nieuws van haar overlijden op 10 december 2019 dan ook nauwelijks vatten. 

Griet werd op 16 november 1942 in Brugge geboren. Na de Tweede Wereldoorlog verhuisde ze met haar ouders naar Eeklo, waar zij Grieks-Latijnse volgde aan het Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doorninstituut.

Daarna studeerde zij Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Gent, waar ze in 1964 haar licentiaatsdiploma behaalde met een verhandeling over de Geschiedenis van het hospitaal van Onze Lieve Vrouw van de Potterie te Brugge in de Middeleeuwen. Als stagiair navorsing (1964-1965) en aspirant (1965-1966) van het Nationaal Fonds voor het Wetenschappelijk Onderzoek (NFWO) werkte Griet haar onderzoek naar het Brugse hospitaalwezen verder uit.

Dit resulteerde in De sociale en politieke gebondenheid van het Brugse hospitaalwezen in de Middeleeuwen, het proefschrift waarmee zij in 1974 haar doctorstitel behaalde.

De studie werd in 1978 gepubliceerd en is in 1980 bekroond met de prijs voor Algemene Geschiedenis van de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (KZM).

Intussen was Griet in 1965 geslaagd voor het examen van archivaris-paleograaf van het Algemeen Rijksarchief en trad zij op 16 maart 1966 als attaché in dienst bij het Rijksarchief te Gent. Zij werd vervolgens assistent (1968), werkleider (1974) en ten slotte afdelingshoofd (1979). Zij leerde het archivalische vak al doende. Een specifieke archivarissenopleiding bestond toen in Vlaanderen nog niet.

Na boeiende jaren in Gent, kreeg Griet in 1980 de kans om in het Algemeen Rijksarchief te Brussel hoofd van de afdeling Inspectie (vanaf 1985 omschreven als “uitvoering van de archiefwet: de rijksbesturen”) binnen het toenmalige Departement I te worden.

Vanaf dan kwam zij vrijwel uitsluitend in contact met hedendaagse archiefvormers en hun archief. Dat werk leidde tot de archiefselectielijsten die door of onder haar toezicht zijn opgesteld. Voor Griet bood de werking van de sectie Archief van de VVBAD een klankbord. Zij was van eind 1983 tot eind 1993 lid van het bestuur van de sectie en was tevens ook lid van de werkgroepen Archiefbeleid en Gemeentearchief.

Van 1990 tot 1993 was zij sectievoorzitter. Toen kreeg zij volop de gelegenheid om met binnen- en buitenlandse collega’s contact te hebben. Dat sterkte Griet in haar overtuiging dat archivarissen overal ter wereld dezelfde vragen hebben en overal voor dezelfde uitdagingen staan. Om buitenlandse archiefpublicaties zo goed mogelijk bekend te maken, nam zij het initiatief om in Bibliotheek & Archiefgids de rubriek In archieftijdschriften gelezen te starten.

Dat Griet op 1 december 2002 na 35 jaar archiefloopbaan met pensioen ging, bleef in de Vlaamse archiefwereld niet onopgemerkt. Twee dagen later organiseerde de sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer van de VVBAD een colloquium over archiefselectie. Die studiedag was georganiseerd om haar te huldigen.

De ‘Handelingen’ van het colloquium werden in 2003 als Archiefselectie in Vlaanderen: de proef op de som? Huldeboek Griet Maréchal door de VVBAD gepubliceerd. In haar slotreferaat blikte zij toen niet enkel terug op de gehouden uiteenzettingen, zij bracht er ook haar ervaring met en haar visie op archiefselectie naar voren.

Zo benadrukte zij de noodzaak van een modern beheer van het dynamische archief als component van “een modern management, van een globaal informatiebeleid en van een integrale kwaliteitszorg” bij elke archiefvormende instelling. Ook waarschuwde zij dat toelatingen tot vernietiging nooit verplichtingen mogen worden en pleitte zij voor meer overleg tussen archivarissen en historici.

Na haar pensionering bleven zowel het archief als de geschiedenis de aandacht van Griet vasthouden. Haar archiefervaring stelde zij ten dienste van het Documentatie- en Archiefcentrum van de Communistische Beweging (Dacob) waar zij vrijwilliger werd. 

Griet was naar eigen zeggen “tweemaal met het archief getrouwd”: met haar werk en met dr. Juul Verhelst, die zij in het Rijksarchief Gent leerde kennen. Samen met Juul trad Griet ook op tegen onrecht en dwang en zette zij zich in voor meer rechtvaardigheid en vrede. 

Wie met Griet Maréchal samengewerkt heeft of wie haar gekend heeft, zal haar niet vergeten.

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be