De bibliotheek van Sint-Niklaas en partners zetten in de lente van 2019 een breed, transversaal project op stapel rond zowel een synchroon als een diachroon aspect van de taal. Talen kleuren de wereld plaatste aan de hand van de rijkdom van talen de diversiteit van onze stad en onze samenleving in de kijker.
Een eerste onderdeel concentreerde zich op de historische taalstadia van het Nederlands en de varianten ervan. Het stadsarchief diepte documenten op in o.a. het Latijn, het Frans en de stadia tussen het Middelnederlands en het Nederlands van vandaag. Dialecten speelden een prominente rol in het project zoals bleek uit de openingslezing van Jacques van Keymeulen, rondleidingen die gegeven werden in het Sinnekloases in de museumcollecties en stadskern, een spoedcursus dialect door het lokale cabaretduo Awaal Nem, het dialectcolloquium Zooëgezeed – in samenwerking met de Universiteit Gent, Variaties vzw, de Stichting Nederlandse Dialecten, het Reynaertgenootschap vzw, Odisee Hogeschool, Erfgoedcel Waasland en de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas – én de verkiezing van het mooiste Sinnekloase woord. ‘Allemanswies’ (‘iemand die met iedereen overeen wil komen en dus iedereen naar de mond praat) haalde het voor ‘dedderen’ (pletten of stampen van voedsel). 1735 Sint-Niklazenaren brachten hun stem uit.
De taal van vandaag werd belicht door Expart en jeugdcentrum Den Eglantier. Zij begeleidden een vijftiental jonge, startende kunstenaars tussen 15 en 25 via een traject waarin zij dialect, jongerentaal en slam poetry verwerkten tot een expo waarbij de bib bijna letterlijk van boven tot onder werd ingepakt. Talentontwikkeling en samen kunst maken waren ook de doelen van dat andere jongerenproject Sessie#2 ‘Achterklap’ van Kubus.
Het tweede grote onderdeel van het project was de talenrijkdom en de meertaligheid van Sint-Niklaas en taaldiversiteit in het algemeen. In dat luik werd ingezet op film (via het MOOOV-filmfestival) en lezingen (van o.a. Filip Loncke, Carine Caljon en Herman Boel). Ook hier werd de sterkte van de deelnemende partners uitgespeeld: JOS vzw bracht via buurtwerking De Taal van de vrede in kaart, het Davidsfonds reisde de wereld rond in 80 talen, de bib met haar grote collectie Afrikaans zette in op ‘liefdesgedigte’, muziekclub ’t Ey bracht Catalaans en Italiaans talent samen en De Foyer zette een wereldkoor op het podium, Anfiteatro nodigde dan weer een Italiaanse journaliste en auteur uit om het verschil tussen het leven in Vlaanderen en in Italië te schetsen.
Een van de meest deugddoende projecten was Dichter voor één dag / Waarvandaan van Vormingplus Waas en Dender. Sint-Niklazenaar Tom Lanoye schreef een stadsgedicht waarmee nieuwe en oude Sint-Niklazenaren aan de slag gingen onder begeleiding van Nelle De Maeyer om een podiumvoorstelling te maken. De slotperformance in aanwezigheid van de dichter was hartverwarmend.
En wat is er nu blijven hangen? Meer dan men op het eerste gezicht denkt. Vooral de projecten met de jongeren waren leertrajecten en brachten hen als structurele partners voor nieuwe cultuurprojecten beter in beeld. Talentontwikkeling dus. Het project maakte duidelijk dat taal een verbindend element is. De kracht van poëzie is dat ze mensen een forum geeft om creatief bezig te zijn en dat ze ervoor zorgt dat mensen in gesprek raken rond de interpretatie en de creatieve verwerking ervan. Ook wat het verdwijnende dialect betreft, is na de viering van 800 jaar Sint-Niklaas met o.a. de publicatie van de Wordelieèst va Sinnekloas een nieuwe stap gezet naar een blijvende structurele werking rond (Wase) dialecten. Hierbij komt dat de bibliotheek zich sterk op de kaart gezet heeft. Als spin in dit talenweb bleek ze een betrouwbare en zekere partner, een kleurrijk huis van en voor de stad.
Het project Waarvandaan heeft er mee voor gezorgd dat ik me welkom voelde in België
Vormingplus nodigde Tom Lanoye uit om een gedicht te schrijven over taalrijkdom in Sint-Niklaas. Onder leiding van Nelle De Maeyer (Ziellabo Vannelle) gingen Sint-Niklazenaren met haar aan de slag om een podiumvoorstelling te maken rond het gedicht. De Zuid-Amerikaanse Bárbara Romero Rodríguez (37) was elf maanden in België toen ze meedeed aan het project Waarvandaan. Ze is psycholoog, danseres en mensenrechtenactiviste. Na jarenlange bedreigingen vluchtte ze samen met haar vrouw naar België om hier een nieuw, veilig leven te starten.
Het was heel interessant voor mij, omdat er deelnemers waren vanuit de hele wereld. Het was een hele interessante mix, want op het podium waren we allemaal hetzelfde. Gebonden door één gemeenschappelijke taal, de taal van de kunst. Het heeft ervoor gezorgd dat ik me echt welkom voelde in België.
Het project heeft me geholpen om een nieuw netwerk op te bouwen hier in België. En niet alleen voor mij, iedereen die aan het project deelnam, heeft nieuwe mensen leren kennen. Iedereen voelde een opwinding vanwege de nieuwe kansen die het project gaf.
Waarschijnlijk is dat de finale presentatie. Omdat het een zeer flexibel proces was, ontbraken op elk oefenmoment verschillende mensen. Ik bewonder het geduld van Nelle. Het proces was niet altijd even eenvoudig, er waren verschillende culturele verschillen die soms voor spanning zorgden in de groep. Maar bij de finale presentatie waren we allemaal samen en het voelde zo goed om iedereen daar samen te zien. De groep was veel comfortabeler en relaxter dan in het begin. Ik was echt trots om deel te zijn van deze groep en dit project.