In 2020 viert Netwerk Bewust Verbruiken zijn twintigste verjaardag. Het was immers in 2000 dat het netwerk van consumenten-, Noord-Zuid- en milieuorganisaties de eerste campagnes en projecten lanceerde rond duurzame consumptie. Sinds 2005 is de organisatie erkend en wordt ze gesubsidieerd als sociaal-culturele beweging. In 2014 won het netwerk de Prijs voor Vrijwilligerwerk met het project Repair Café.

Netwerk Bewust Verbruiken inspireert en activeert mensen tot een eenvoudige en duurzame levensstijl en speelt al geruime tijd in op de shift van bezit naar (her)gebruik. Door groepen burgers in beweging te brengen en organisaties en individuen te verbinden in vernieuwende samenwerkingsinitiatieven, bouwt de organisatie mee aan nieuwe vormen van burgerschap, gebaseerd op solidariteit. Daartoe documenteert en promoot ze projecten rond circulaire economie en  begeleidt burgercollectieven die willen starten met een deelsysteem of repareerinitiatief. De activiteiten die georganiseerd worden stimuleren hergebruik, herstel en delen van spullen, met als doel een ecologische samenleving die socialer en toegankelijker is.

Netwerk Bewust Verbruiken wil trendsetter worden van de economie van het genoeg. Want als we de grenzen van de planeet willen respecteren en tegelijk bewuster willen omgaan met onze eigen grenzen, is minder méér. Minder werken, minder hollen, minder consumptie, meer levenskwaliteit, meer voldoening. Dat idee kwam de laatste jaren vooral aan bod in het project Simplify Life, dat mensen meenam in aanstekelijke oefeningen in eenvoud. Een economie die focust op het goede leven in plaats van op het bruto nationaal product zet ook meer in op hergebruik, repareren en delen. Dat vraagt om een groeiende sector van circulaire initiatieven, al dan niet commercieel. Samen met zusterorganisatie Repair & Share vzw wil Netwerk Bewust Verbruiken die sector bijstaan om zich slim te organiseren en toekomstgericht te ontwikkelen.

De voorbije jaren ontwikkelde Netwerk Bewust Verbruiken verschillende projecten rond delen en hergebruiken. Zo pionierden ze in het Brusselse Elsene met de eerste Babytheek, een uitleenservice voor babyspullen. In één jaar tijd registreerden 170 mensen zich als geïnteresseerde gebruiker, 83 mensen werden effectief lid van de Babytheek. In ruil voor een kleine bijdrage kunnen zij een jaar lang kwalitatieve babyspullen ontlenen. Van de voorraad van 234 producten zijn gemiddeld 120 producten in gebruik. Die ervaring namen ze mee in de begeleiding van nieuwe, opstartende Babytheken, onder andere in Aartselaar, Geel, Mechelen en Leuven. Een ander voorbeeld is het project Op Wielekes, een bibliotheek voor kinderfietsen, dat in 2014 opgestart werd in de Gentse deelgemeente Ledeberg. Intussen bereikt het project steeds meer jonge gezinnen, werd het met succes geïntroduceerd in Aalst, Deinze, Hasselt, Lier, Lochristi en Merelbeke en kreeg het Gentse project extra depots in verschillende deelgemeentes.

Dankzij enthousiaste en actieve partners en gebruikers zijn het vandaag uitgekiende concepten die elke burgervereniging, (buurt)organisatie of gemeente kan introduceren. Netwerk Bewust Verbruiken zorgt daarbij steeds voor gepaste begeleiding, met raad en daad. Ook Repair Cafés, gereedschapsbibliotheken en buurt-herstelateliers kunnen al jaren op ondersteuning en vertegenwoordiging rekenen. Die initiatieven draaien op vrijwilligers, maar ze staan er niet alleen voor. Met netwerkmomenten, een IT-werkgroep, handige draaiboeken en een e-nieuwsbrief vol sectornieuws laat Netwerk Bewust Verbruiken expertise circuleren en worden praktische zorgen weggenomen.

Wat kunnen Netwerk Bewust Verbruiken en de BAD-sector elkaar bijbrengen?

We kennen al speelotheken, babytheken, kledingbibliotheken, gereedschapsbibliotheken, enz. In de komende jaren hoopt Netwerk Bewust Verbruiken nog veel creatieve ontwikkelingen te zien op het vlak van ‘bibliotheken van dingen’ (libraries of things). De organisatie is steeds bereid om ideeën en ervaringen uit te wisselen of om samen met bibliotheken of archieven te brainstormen over mogelijke pistes en partners. Anderzijds kunnen nieuwere deelsystemen nog heel veel leren van bibliotheken, met hun diepgewortelde traditie en hun breed bereik. Medewerkers van bibliotheken weten als geen ander welke drempels de digitalisering nog steeds heeft voor gebruikers, terwijl sommige nieuwere deelsystemen zoals Peerby (waarmee je spullen kunt lenen of huren bij je buren) leunen op een digitaal platform. De BAD-sector kan goede strategieën delen om de digitale kloof te overbruggen. Ook in de zoektocht naar een diverser publiek voor deel- en repareerinitiatieven kan de BAD-sector inspiratie bieden. Ze zijn immers goed ingebed in een lokaal netwerk van scholen, verenigingen en organisatoren.

Dat een doeltreffend milieu- en klimaatbeleid tegelijk een sociaal beleid hoort te zijn, is een inzicht dat de laatste jaren steeds nadrukkelijker op de agenda van de milieubeweging kwam. En terecht. De vraag is: hoe krijgen we iedereen mee in de transitie naar een duurzame samenleving? Net als archieven en bibliotheken is Netwerk Bewust Verbruiken bezorg over de rol die het middenveld in die transitie zal kunnen spelen. De middelen voor de sector van sociaal-cultureel volwassenenwerk zijn erg krap bemeten. Zullen de ontwikkelende burgerinitiatieven van vandaag, die morgen een belangrijke rol kunnen spelen in het vormgeven van een veerkrachtige maatschappij, er een plaats in kunnen verwerven?