Linked data kwam in deze rubriek al regelmatig aan bod als bouwsteen van het semantisch web (META 2016/6, 2017/9, 2018/1 en 2019/4). Door de steile leercurve blijft linked data voor veel collectiebeheerders een utopie. Met Wikibase lijkt er nu een tool beschikbaar die de drempel aanzienlijk verlaagt. Wat is Wikibase precies? Wat kan het betekenen voor collectiebeheerders? En wat is het verband met Wikipedia en consoorten?
Wikibase is een set van drie extensies waarmee je een Mediawiki, de software achter Wikipedia, kunt ombouwen tot een linkeddata-kennisbank. De eerste extensie, de Wikibase Repository, slaat informatie op in machineleesbare vorm en laat je toe om triples te beheren via een gebruiksvriendelijke grafische interface. De tweede extensie, de Wikibase Client, laat toe die triples te bevragen en allerlei verbanden tussen items in je kennisdatabank op te sporen. De derde extensie, de Query service, zorgt ervoor dat externe applicaties je kennisbank via SPARQL kunnen bevragen.
Wikibase werd ontwikkeld door Wikimedia Duitsland voor de realisatie van Wikidata. Dat is een publiek toegankelijke Wikibase die de informatie uit de verschillende Wikimediaplatformen (zoals Wikipedia) met elkaar verbindt. Door Wikibase als zelfstandige applicatie te gebruiken kun je twee beperkingen van Wikidata omzeilen: ingevoerde data moeten geen oorspronkelijke onderzoeksdata zijn en moeten niet voldoen aan notability criteria die bepalen of ze relevant zijn voor Wikidata. Voor onderzoekers ligt het gebruik van Wikidata moeilijk omdat hun onderzoek sowieso oorspronkelijk is en ze in principe in alle aspecten van hun onderwerp geïnteresseerd zijn. Omdat heel wat menswetenschappers enthousiast waren over de gebruikersinterface, maakten de ontwikkelaars de Wikibasesoftware vrij beschikbaar waardoor onderzoekers hun eigen kennisbank kunnen bouwen.
Wikibase biedt ook mogelijkheden voor collectiebeheerders, die vaak data beheren die niet in hun collectiebeheersysteem passen, maar hun collecties wel inzichtelijk maken. Een inspirerend voorbeeld is de Factgrid Wikibase van het Gotha Research Centre in Erfurt (https://database.factgrid.de). Dat is een Wikibase voor historici die onderzoek doen naar geschiedenis van de stad Gotha. Op het digitaal platform werken lokale erfgoedgemeenschappen, academische onderzoekers en collectiebeheerders samen om bv. een collectie brieven van een lokaal achttiende-eeuws netwerk van Illuminati in kaart te brengen (https://tinyurl.com/y4vdfxpy). Omdat Wikibase bevraagbaar is via een SPARQL endpoint kunnen portalen de data gebruiken om collecties beter doorzoekbaar te maken. Een goed voorbeeld daarvan is de Archivführer Deutsche Kolonialzeit, een archiefbank voor archieven uit de Duitse kolonies. De thesaurus met personen, organisaties, gebeurtenissen en plaatsen waarmee de archieven doorzoekbaar worden gemaakt, wordt volledig beheerd in Wikidata (https://archivfuehrer-kolonialzeit.de/thesaurus). De interesse in Wikibase blijft niet beperkt tot lokale of thematische onderzoeksprojecten. OCLC, een wereldwijd samenwerkingsverband van bibliotheken, onderzoekt de mogelijkheden van Wikibase om haar gebruikersnetwerk meer te betrekken bij het beheer van hun Virtual International Authority File.
Een Wikibase installeren vergt enige IT-vaardigheid, maar je vindt uitgebreide installatie-instructies terug op de projectwebsite (https://www.mediawiki.org/wiki/Wikibase/Installation). Wil je op je eigen computer spelen, dan is er een Docker virtuele container, waarmee je een volledig werkende Wikibase omgeving kunt downloaden (https://github.com/wmde/wikibase-docker). Wil je echt aan de slag dan kun je beroep doen op een ruim aanbod van gespecialiseerde hostingoplossingen voor Wikibase.