Studiereis naar Riga

META Nummer 2019/1

Studiereis naar Riga

Geschreven door Sylvie Anzempamber, Katarina Bencova, Paul Buschmann, Nicolas Cappelle, Fleur de Jaeger, Marleen de Witte, Kirsten Janssens, An Renard, Lise Vandecruys
Gepubliceerd op 20.01.2019
IMPORTANT
De Pārventabibliotheek van Ventspils

Woensdag

In de vroege ochtend van 24 oktober vertrokken we met 23 collega’s per vliegtuig richting Riga. De National Library of Latvia in Riga was onze eerste stop, waar we meteen de hele namiddag en avond doorbrachten. De National Library of Latvia werd opgericht in 1919, een jaar na de onafhankelijkheid van Letland. Beide vieren ze uitgebreid hun 100-jarig bestaan. Tot 2014 stond de collectie van de nationale bibliotheek verspreid over zeven locaties en werd ze bewaard in bijzonder slechte omstandigheden. De komst van het nieuwe gebouw bracht hier verandering in. Het indrukwekkende en herkenbare ontwerp van de hand van Gunnar Birkerts dateert van 1989. Het nieuwe gebouw werd geopend op de 95e verjaardag van de bibliotheek. Als onderdeel van het programma van Riga Culturele Hoofdstad van Europa werden collecties symbolisch via een lange menselijke ketting overgedragen van de oude gebouwen naar de nieuwe prestigieuze vestiging.

De bibliotheek zet haar relevantie kracht bij door naast haar traditionele opdrachten als nationale bibliotheek meer publieke functies op te nemen. Daarnaast zijn er dagelijks allerlei evenementen in het gebouw en wordt de infrastructuur commercieel en cultureel gebruikt door middel van verhuring. Bijzonder is ook dat zij speciale ruimtes voorziet voor adolescenten en zelfs kleine kinderen, terwijl er geen enkel boek of ander materiaal de deur uit mag.

Na een uitgebreide rondleiding was het tijd voor een ontmoeting met onze Letse zustervereniging. We werden zeer enthousiast onthaald door voorzitster Māra Jēkabsone en haar collega’s. De vereniging is verbonden met de Nationale Bibliotheek, want Māra is directeur van de instelling en de fysieke werkplaats van de vereniging bevindt zich in de Nationale Bibliotheek. Ter inleiding kregen we een presentatie over het bibliotheekveld in Letland: een overzicht van de Letse bibliotheken, de vereniging, de overheidsinstanties, de wetgeving en enkele initiatieven. Na deze uiteenzetting volgde een presentatie door het Cultural Information Systems Centre over een aantal meer technische initiatieven die de verbondenheid tussen de Letse bibliotheken in de kijker zetten. Zo zijn dankzij de steun van het centrum alle openbare bibliotheken met elkaar verbonden via het Light Network, het grootste netwerk in het land. Het centrum werkte ook mee aan de Union Catalogue en de ontwikkeling van het Latvian Movie Portal en DIVA (Digital Video Archive). Daarnaast biedt het (technische) ondersteuning aan bibliotheek- en archiefmedewerkers in de vorm van opleidingen en e-services. Na deze ontmoeting kregen we de kans om even te netwerken en vragen te stellen aan onze collega’s. Vooral bij de openbare bibliotheken kwamen wat gelijkenissen maar ook verschillen boven water, zo is de inmenging van de (lokale) overheid in Letland duidelijk sterker aanwezig. Na deze lange maar leerrijke dag genoten alle deelnemers van een uitgebreid diner in het restaurant van de Nationale bibliotheek.

Donderdag

Op donderdag was er een afzonderlijk programma voor openbare en wetenschappelijke bibliotheken. Met de openbare bibliotheken trokken we verder in Letland en bezochten we de Pārventa openbare bibliotheek van Ventspils en de openbare bibliotheek van Kuldiga. Het gebouw van de Pārventabibliotheek, een van vijf bibliotheken in de stad, dateert uit 2009 en doet sterk denken aan het New Yorkse Guggenheim: de collectie staat opgesteld op een helling rond de centrale ruimte, met op de bovenste etage de jeugdafdeling. Het is duidelijk dat bibliotheek Pārventa zich met haar werking relevant wil maken voor de inwoners. Dat doet ze met een mooi en toegankelijk gebouw, waarop inwoners terecht fier zijn, en met een ruim aanbod aan activiteiten in samenwerking met lokale partners. Ze zet ook heel sterk in op leesbevordering en de Letse taal.

De bibliotheek van Kuldiga is sinds 2011 gehuisvest in een synagoge die dateert uit 1875. Het gerenoveerde gebouw bestaat uit twee verdiepingen, de eerste verdieping met de jeugdafdeling zweeft boven het gelijkvloers. De bibliotheek presenteert zich naar leerlingen en studenten als een heus kenniscentrum met een uitgesproken vraaggerichte werking. Daarbij legt men veel meer de nadruk op de pedagogische aspecten dan op leesbevordering en leesplezier. Voor het opvoedkundige werk wordt het bibliotheekpersoneel bijgestaan door uitwisselingsstudenten. Gauthier uit Frankrijk en Tatiana uit Oekraïne doen aan huiswerkbegeleiding en helpen met Engels en mediawijsheid. Een interessante formule en werkwijze, ook voor Vlaamse openbare bibliotheken.

De groep voor het wetenschappelijke programma bleef in Riga. Eerst bezochten we de bibliotheek van de Riga Technical University. Deze academische bibliotheek bezit de grootste verzameling traditionele bronnen over techniek en architectuur in Letland — ongeveer 1,5 miljoen items. De bibliotheek biedt toegang tot een aantal elektronische bronnen — databases met 47.000 e-journals en 148.000 e-books — die beschikbaar zijn in de bibliotheek en op afstand voor geregistreerde gebruikers. De wetenschappelijke bibliotheek van RTU werkt als eerste bibliotheek in Letland met RFID-technologie. Die technologie zit in Letland nog in de beginfase.

Nadien bezochten we twee bibliotheken van de University of Latvia: de Research Library op de Kalpaka Boulevard en het Academic Centre for Natural Sciences. Die laatste opende de deuren in 2015 en won al heel wat prijzen voor bv. energie-efficiëntie en de integratie van groen in de architectuur. De vraag naar een moderne bibliotheek werd vertaald naar ‘open’. En dat is letterlijk open, zoals in: geen deuren. De bibliotheek is 24/7 vrij toegankelijk. Het centrum wordt ook wel eens een plaats genoemd waar “boeken nooit slapen”. De bibliotheek wordt beveiligd door een systeem dat de (buiten)deuren gesloten houdt wanneer men met een niet-uitgeleend boek probeert te vertrekken. Maar open heeft ook nadelen. De bibliotheek kunnen we bezwaarlijk een stille ruimte noemen. Erger nog: de soep- en pizzageuren komen de leeszaal binnenwaaien vanuit de aanpalende cafetaria. De bibliotheek telt 26.000 papieren en 178.000 e-books en bedient met deze collectie de 1.500 studenten van vijf verschillende faculteiten. En de dienstverlening? Die wordt verzorgd door twee enthousiaste medewerkers.

De Research Library aan de Kalpaka Boulevard is gevestigd in een majestueus art-nouveaugebouw, grenzend aan het oude centrum van Riga. Er bevinden zich onder meer speciale en waardevolle collecties en er worden conferenties en tentoonstellingen gehouden. Studenten en wetenschappers kunnen zich terugtrekken in afzonderlijke studieruimtes en een prachtig gerenoveerde leeszaal. Deze vestiging is het klassieke maar prachtige paradepaardje van de universiteit, die bestaat uit acht bibliotheken.

Vrijdag

Tijdens de laatste dag hadden we in de voormiddag de keuze tussen een bezoek aan de openbare bibliotheek van Riga of de bibliotheek van het Latvian National Museum of Art.

Het Latvian National Museum of Art herbergt een kleine maar zeer indrukwekkende bibliotheek met oorspronkelijke inrichting uit 1905. De collectie bevat ongeveer 30.000 boeken, voornamelijk in het Lets, Duits, Frans en Russisch met de nadruk op Letse en Russische kunstenaars. Daarnaast biedt de bibliotheek zowel oude als actuele tentoonstellingscatalogi en kunsttijdschriften uit de 19e en 20e eeuw. De rondleiding door de enthousiaste bibliothecaris was ronduit subliem, en werd afgesloten met een gratis museumbezoek met gids.

We bezochten tijdens deze reis niet enkel hypermoderne of klassieke Europese gebouwen: in de openbare bibliotheek van Riga kon je duidelijk de sporen van de Sovjet-Unie zien. Deze bibliotheek is sinds 1997 gevestigd in drie verdiepingen van het voormalige modebedrijf Riga Fashion, dat vooral tijdens de late Sovjetperiode erg succesvol was. Aan de straatkant doet niets vermoeden dat er in dit gebouw een bibliotheek gevestigd is, laat staan een openbare. De drie beschikbare verdiepingen (de tweede, zesde en zevende verdieping van het gebouw) herbergen heel wat boeken en een kleine expositieruimte. Het personeel wordt via een beurtrol op alle verdiepingen ingeschakeld. Zo houden ze contact met de gehele werking. De pc’s dateren nog uit het Bill Gates-tijdperk (2004). Er zijn geen beveiligingspoorten en elke verdieping heeft twee vluchtwegen. Er gaan dus vaak boeken verloren. Het is duidelijk dat de hoofdvestiging van de openbare bibliotheek van Riga de laatste jaren heeft moeten inboeten.

Tot slot bezochten we met zijn allen Valmiera, waar zich de enige geïntegreerde bibliotheek van Letland bevindt. Ze bestaat uit twee delen: de Valmiera Public Library en de Vidzeme University of Applied Sciences Library. Vorig jaar vierde deze bibliotheek tien jaar integratie en deze integratie staat ook voorop in de ietwat chaotische rondleiding. De bibliotheek blinkt uit in nieuwe en hedendaagse projecten en bewijst dat Letland uitdagingen durft aangaan wat betreft bibliotheekinnovatie. Toch merken we doorheen heel onze reis dat Letland, hoewel er al een verre reis afgelegd is, nog een lange weg moet gaan. RFID staat hier in de kinderschoenen, en digitalisering is een belangrijk punt binnen het collectiebeleid. De ervaringen die we in Letland meekregen zullen hoe dan ook inzetbaar zijn in onze bibliotheken.

Waarom lid van de VVBAD worden?

  • Deel zijn van het netwerk van experten en collega's
  • Mee de belangen van de informatiesector behartigen
  • Korting krijgen op de activiteiten van de VVBAD
  • Toegang krijgen tot vakinformatie
  • Participeren in de verenigingsbesturen
Word lid
© Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw
Statiestraat 179 | B-2600 Berchem (Antwerpen)
Tel: (+32) 03 281 44 57 | email: vvbad@vvbad.be