De studiedag Ik zou wel een boekje lusten was te gast in De Krook. Deze vernieuwende plek in de stad Gent staat onder meer voor cultuur en kennis, voor innovatie, kruisbestuiving en reflectie en reserveerde een grote plaats voor de stadsbibliotheek. In die openheid van geest wilden wij graag het debat voeren waarin leesmotivatie en leesplezier centraal staan. De gastsprekers die wij hiervoor uitnodigden, hebben ons, elk vanuit hun ervaring en deskundigheid, geïnspireerd en inzicht bijgebracht.

Sofagesprek

Op het programma stond eerst een sofagesprek met Ann Schatteman, schoolbibliothecaris in de S.O. Heilige Familie in Sint-Niklaas en gepassioneerd door mensen en boeken en Dirk Terryn, coördinator van Canon Cultuurcel en oprichter van Het lezerscollectief, een initiatief dat hij zelf omschrijft als een “uit de hand gelopen hobby”. Het gesprek werd geleid door Kirstin Van Lierde, schrijfster en verwoed leesbeest.

Ann Schatteman vertelde over haar ervaring met de Sint-Niklase Voorleestoer. Voor een openbare bibliotheek is het moeilijk een vast contact te vinden op een secundaire school. Ann Schatteman zag daarin haar rol. In het begin was de samenwerking niet meer dan uitwisselen van boekenpakketten. Een volgende, moeilijke, stap was alle Sint-Niklase secundaire scholen over de netten heen te bereiken. Ze stelde vast dat iedereen aan hetzelfde werkt maar vanop een eigen eiland. Na de eerste contacten met de openbare bibliotheek werd beslist dat alle communicatie vanuit de bibliotheek zou verlopen.

Dirk Terryn stond stil bij het belang van voorlezen. Voorlezen blijft belangrijk. Uit Amerikaans onderzoek (PIRLS) blijkt dat voorlezen tot elf jaar veel leesrendement oplevert. Aanbevolen wordt om tot elf jaar de internettijd te beperken en te blijven voorlezen. Na elf jaar wordt vrij lezen belangrijk. Appreciatie voor voorlezen blijft ook leven bij jongeren. Als voorlezer de personages tot leven brengen blijkt dé clou te zijn. Volwassenen voelen zich door de sociale beleving van samenlezen ook meer betrokken bij het verhaal.

“Moeten alle kinderen graag lezen?”

Dirk Terryn stelt dat moeten en graag niet samengaan. Technisch lezen wordt (te) veel gewicht toegekend, omdat eindtermen nu eenmaal helder en meetbaar geformuleerd moeten worden. Kinderen worden in het lezen altijd naar boven gepusht, terwijl dat niet altijd moet. Er moet worden ingezet op extra oefenen van lezen met plezier in de vrije tijd. Of waarom ook niet in andere vakken? Er wordt een warm pleidooi gehouden om — wat lezen betreft — buiten de lijntjes te kleuren.

Er wordt ook stilgestaan bij de rol van de leerkrachten. Niet alle leerkrachten zijn gepassioneerd door lezen. Onder het lerarencorps zijn er ongeveer evenveel veellezers als leerkrachten zonder leesmotivatie. Daartussen zit nog een middengroep van 40 procent die een gematigde houding ten opzichte van lezen en boeken heeft. Hierin kan de bibliotheek een rol opnemen, vinden zowel Ann Schatteman als Dirk Terryn als Kristin Van Lierde. De openbare bibliotheek kan zich profileren als specialist van het boekenaanbod en moet binnen de schoolmuren op zoek gaan naar ambassadeurs die als tussenschakel tussen de boeken en de jongeren kan optreden. Op beleidsniveau ijvert Dirk Terryn ervoor in de ingangsproeven voor de lerarenopleiding te polsen naar leesgedrag en leesmotivatie bij de asprirant-leerkrachten. Hij zou er niet voor terugdeinzen van dit criterium een breekpunt te maken: leerkrachten in de dop moeten duidelijk aangeven een positief leesgedrag te hebben of te willen ontwikkelen alvorens ze de opleiding mógen aanvatten.

Isabelle Gielen - logopediste

Na het sofagesprek was het de beurt aan Isabelle Gielen. Zij is logopediste, schrijfster van samenleesboeken en mama van drie zonen. Vanuit die verschillende invalshoeken bouwde zij een expertise in het stimuleren van leesmotivatie bij jonge lezers op.

Kinderen begeleiden bij het leren lezen gaat helemaal anders als logopediste dan als mama, stelt logopediste Isabelle Gielen. Dit inzicht veranderde haar kijk op het leerproces van lezen. Niet elk kind heeft evenveel oefening nodig: voor sommige kinderen gaat de leesmethode te traag, voor anderen zijn de stappen van de leesmethode te groot. Isabelle benadrukt hoe moeilijk en vermoeiend leren lezen sowieso is en roept op om als ouder/begeleider van een kind dat leert lezen veel geduld te hebben, niet te veel stil te staan bij technisch lezen en vooral niet de vorderingen van lezende kinderen onderling te vergelijken. Het is belangrijk dat ouders dagelijks hun kinderen stimuleren om met boeken bezig te zijn. Vijf minuten per dag kijken of lezen in boeken volstaat.

Als (leren) lezen moeite kost, is teleurstelling, frustratie en een dalend zelfvertrouwen nooit veraf. De ouder/begeleider moet oog blijven houden voor het leesplezier en de leesmotivatie van het kind. In het geval van dyslexie komt het erop aan gericht hulp aan te bieden. Dat mag desnoods met saaie oefeningen of een AVI-boekje zijn, als het maar werkt en het kind vooruitgang ervaart en zijn zelfstandigheid in het lezen bevestigt. De ouder/begeleider mag niet alleen corrigerend optreden en op fouten wijzen, maar moet samen met het kind het verhaal levend maken. Omdat leren lezen veel inspanning vergt, moet het verhaal de moeite waard zijn. Er moet niet altijd samen gelezen worden, gewoon in de buurt blijven om bij een nood of vraag te kunnen assisteren kan volstaan. Isabelle Gielen staat ook even stil bij andere vormen van ondersteuning zoals zoemend of zingend lezen, eerst voorlezen en daarna zelf lezen en koorlezen waarbij het kind en de ouder/begeleider samen simultaan luidop lezen, op eenzelfde snelheid. Alle methodieken waarbij het kind een positieve leeservaring krijgt en als lezer bevestigd wordt zijn oké. Ze wijst erop dat groeiboeken vooral geschikt zijn voor goede lezers. Voor moeilijke lezers zijn de stappen tussen de verschillende tekstniveaus te groot en dat leidt dit tot frustratie.

En ook Isabelle hamert op het belang van voorlezen. Het voornaamste doel is moeilijke lezers op een leesniveau te brengen dat hen in hun latere leven niet te veel beperkt. Het lezen als ontspanning is soms te veel gevraagd. Maar dat betekent niet dat moeilijke lezers geen boekenplezier kennen. Het komt erop aan de kinderen te laten ontdekken dat je op avontuur kunt gaan in een boek, dat je jezelf kunt verliezen in een verhaal. En dat gevoel kun je kinderen evengoed geven door voor te lezen of een luisterboek op te zetten.

Digitale leesclub - digitaal voorlezen - boek op bezoek

In het namiddagprogramma werden er enkele praktische projecten rond leesbevordering toegelicht. Charlotte Schreuer gaf een toelichting bij de digitale leesclub, een project van Link in de kabel in samenwerking met de Bib Leuven. Inne van Engelandt van Linc vzw gaf een toelichting bij de mogelijkheden om digitaal voor te lezen en Jan Dhooghe stelde het project Boek op bezoek van de bib Gent, in samenwerking met Brede School Gent, voor.

De digitale leesclub stond open voor iedereen tussen tien en veertien jaar, maar werkte speciaal samen met OKAN-klassen en de buurtwerkingen van Leuven. De OKAN-klassen werden opgesplitst per taalniveau, de andere groepen waren gemengde leesgroepen. Voor de duur van het project kon elk kind een e-reader gebruiken om te lezen. Voor de digitale verwerkingsopdrachten werd er vaak met een tablet gewerkt. Zo werden er stopmotionfilmpjes gemaakt, werd er met een green screen gewerkt, deden ze aan fotobewerking, enz. De grootste uitdaging bestond eruit om een e-boek te vinden met een geschikt leesniveau. Zeker voor moeilijke lezers is het aanbod nog niet zo groot. Toch is dat allemaal vrij goed gelukt.

Inne van Engelandt ging in op andere vormen van digitaal voorlezen. De voordelen van het digitaal voorlezen zijn dat je kunt projecteren op een groot scherm en zo geluid en bewegende beelden bij het verhaal kunt brengen. De hogere interactiviteit betrekt ook de drukkere kinderen bij het verhaal. Ook al is het aanbod nog vrij beperkt, er zijn een aantal mooie voorbeelden te vinden.

Het succes van het project Boek op bezoek zit hem vooral in de goede samenwerking tussen de bib en Brede School Gent. Zij maken gebruik van goede brugfiguren die de link leggen tussen het gezin en de voorlezer. De brugfiguur gaat de eerste keer ook mee naar het gezin om de voorlezer voor te stellen. De vorming van de voorleesvrijwillgers legt zich zowel toe op het voorlezen zelf als op de meer prakische kant van de zaak. Het project is bedoeld voor de oudste kleuters en gaat ondertussen door in zes verschillende buurten in Gent.

Kirstin Van Lierde sloot de dag af met een geweldige speech, zodat iedereen vol enthousiasme, goede moed en inspiratie terug aan de slag kon in zijn eigen bib!