Op 24 april stond de sectie Wetenschappelijke en Documentaire Informatie stil bij de nieuwe en toekomstige competenties die nodig zijn voor ons beroep.
Sarah Lammens van de KBR benadrukte het al meteen bij haar verwelkoming: ons beroep moet heruitgevonden worden. De missie van bibliotheken wijzigt niet, de context wel. Veranderende behoeften van het publiek en de toenemende elektronische bronnen vragen om nieuwe vaardigheden van het personeel. In plaats van met z’n allen te vissen in de kleine vijver van mensen met de juiste competenties, moet er gefocust worden op bijscholing, herscholing en levenslang leren.
Sarah Bonte van het Vlaams ministerie van Onderwijs stelde dat je iemand die geen honger naar kennis heeft niet kunt dwingen tot levenslang leren. Daarom zou het proces aangepast moeten kunnen worden aan je eigen situatie: pauzeren, maar ook op fast forward zetten wanneer het je uitkomt. Onze maatschappij moet bijdragen aan levenslang leren. Eerder Verworven Competenties, een Vlaams initiatief om competenties te laten (h)erkennen is helaas nog niet erg bekend. De VVBAD ontwikkelde samen met het departement onderwijs drie beroepskwalificaties voor de bibliotheeksector, die zich vertalen naar onderwijs en opleiding. Op Europees niveau pleit het European Qualification Framework for Lifelong Learning voor de gelijkstelling van diploma’s in de verschillende lidstaten.
Demmy Verbeke (KUL) sprak over de veranderende rol van de wetenschappelijke bibliotheek. Hij ontkrachtte stereotypes van de bibliothecaris en ging in op nieuwe hedendaagse taken en kennis die vereist zijn in een wetenschappelijke bibliotheek. Bovenop de traditionele taken kwamen er immers heel wat taken bij. De moderne bibliothecaris is poortwachter, gids, financier, uitgever en (copyright)piraat. KUL vindt interne opleidingen en talentontplooiing daarom heel belangrijk.
In vier breakoutsessies werd verder gediscussieerd. In de sessie ‘Gebruikers’ legden Fleur De Jaeger en Astrid De Spiegelaere enkele stellingen voor aan het publiek. Hoe gaan we als bibliotheekmedewerker om met de Google Generation? Hoe kan de bib(collectie) dan een meerwaarde bieden? Hoe overtuigen we gebruikers om te blijven komen? Marketing van de digitale én de fysieke collectie is hierbij onmisbaar. De bibliotheek heeft ook een wegwijzerfunctie. Er is behoefte aan inhoudelijke kennis van de materie waarin de (wetenschappelijke) bibliotheek gespecialiseerd is, iets waarvoor je vakreferenten kunt inschakelen.
Marc Govaert (UHasselt) en Carlo Wouters (consultant) leidden de sessie ‘Output Management’. Govaert benadrukte dat informatie ruimer is dan wetenschappelijke publicatie. Daarom is het repository belangrijk: niet enkel om je output te beheren, maar als een tool voor samenwerking binnen een universiteit. Wetenschappelijke informatie is sterk gedistribueerd, dus moet je lokale informatie integreren in je netwerk. Informatie stopt immers niet bij een wetenschappelijke publicatie. Research Data Management wordt steeds belangrijker. Data zijn de nieuwe olie, maar hoe kunnen we die raffineren? Volgens Wouters ontbreekt in bibliotheken vaak een technische beheersvisie. Hij vroeg zich af hoe ver we moeten gaan in het zelf opslaan van gegevens. In Nederland is Dataverse de centrale oplossing, in Vlaanderen bewaren we in gespreide slagorde elk onze eigen interne data.
‘Open’ stond centraal in de sessie van Inge Van Nieuwerburgh (UGent) en Bert Jehoul (Open knowledge Belgium). Wat betekent dat in de informatiesector? (Meta)data delen? Gratis? Voor iedereen toegankelijk? We kunnen als definitie stellen dat iedereen vrije toegang heeft om data en publicaties te gebruiken voor gelijk welk doel. Maar over welke vaardigheden moeten informatieprofessionals beschikken in dit ‘open’ verhaal? Analytisch denken kan bijdragen tot kwaliteitscontrole, didactisch zijn tot het verlenen van informatie rond GDPR. Ook klassieke informatievaardigheden als zoeken, digitalisering en collectievorming mogen we niet vergeten.
Tom Willaert en Laura Mesotten (KUL) stelden in hun sessie ‘Digitale bronnen’ dat zowel onderzoekers als het brede publiek toegang hebben tot ongekende hoeveelheden data en informatie. Digitalisering en big data brengen zowel uitdagingen als mogelijkheden met zich mee. Kenniswerkers hebben dus uitstekende informatievaardigheden nodig. Vier kerncompetenties zijn databases, text mining, datavisualisatie en data delen. Bibliotheken raken nauwer betrokken bij de data life cycle. Er zijn immers verschillende fases in een onderzoek met aandacht voor data, als bibliotheek moet je bepalen hoe ver je hierin wil gaan.
Tot slot gaf Frank Huysmans
een overzicht van de hoofd-
lijnen in het Behoeftenonderzoek. Naar aanleiding van het afschaffen en hervormen van hogere opleidingen in ons werkveld willen VVBAD en KNVI een zicht krijgen op de noden voor een eventuele nieuwe opleiding. Uit het onderzoek blijkt dat men kennis van ICT, proactiviteit en kennis van projectmanagement mist bij bibliotheekpersoneel. Er is een sterke voorkeur voor een modulaire academische opleiding voor mensen actief in het werkveld, door Vlaanderen en Nederland georganiseerd. Er wordt nu een inventaris gemaakt van de bestaande modules in de huidige opleidingen.
Een bibliotheek of kenniscentrum in verandering leidt duidelijk tot nieuwe taken, uitdagingen en een behoefte aan nieuwe knowhow voor haar medewerkers. Levenslang leren, beroepscompetentieprofielen, studiedagen, leermomenten en een hervormde opleiding in hoger onderwijs beginnen stilaan vorm te krijgen in Vlaanderen, maar er is duidelijk nog werk aan de winkel. Werk waarin de VVBAD als beroepsvereniging zeker een voortrekkersrol kan spelen. Wordt dus vervolgd!