In Vlaanderen gebeurt collectievorming nog grotendeels in elke bibliotheek apart, er zijn slechts een paar samenwerkingsverbanden van bibliotheken die gezamenlijk aankopen. Verschillende Vlaamse bibliotheken hebben wel plannen in die richting en willen in de toekomst een regionale werking uitbouwen. De VVBAD-werkgroep Collectiebeleid verzamelt momenteel info over good practices in binnen- en buitenland en organiseerde daarom een studiereis naar Oosterhout (NL), waar men reeds heel wat ervaring heeft op dit vlak. De bibliotheek van Oosterhout is gehuisvest in een nieuwbouw, is de initiatiefnemer van een regionaal samenwerkingsverband en werkt reeds geruime tijd met een centraal model voor collectievorming.
In Oosterhout werden we vriendelijk ontvangen door Theo Peeters, die ons uitlegde dat De Bussel in Oosterhout onderdeel is van Theek 5, een organisatie van dertien bibliotheekvestigingen in verschillende gemeenten tussen de Biesbosch en de Belgische grens, Breda en Tilburg (omvat o.a. Oosterhout, Baarle-Nassau en Baarle-Hertog). Het cijfer vijf keert verschillende keren terug in zijn historisch overzicht: Theek 5 is ontstaan in 2005 door een fusie van vijf bibliotheekstichtingen. De grote verbouwing van De Bussel die de bibliotheek, het theater en de VVV huisvest was klaar in 2015 en dat volgens het vijfde architectenplan. In de zomer van datzelfde jaar 2015 werd ook het nieuwe beleidsplan De bibliotheek in transitie opgesteld. Oosterhout telt ongeveer 55.000 inwoners.
In de periode 2010-2015 werd er fors bezuinigd in de Nederlandse bibliotheken. Theek 5 moest 21 procent van het budget inleveren en kreeg te maken met een vacaturestop, maar zag die bezuinigingen ook als een kans om samen met de betrokken gemeenten een nieuwe toekomstvisie te bepalen. Na een ingrijpende reorganisatie, waarbij een kwart van de medewerkers (vrijwillig of gedwongen) vertrokken, sloegen ze een nieuwe richting in. Daarbij hield men rekening met de ontwikkelingen in de branche: nieuwe bibliotheekwet, rapport commissie Cohen, ontstaan van het e-bookplatform en integratie van landelijke bibliotheekorganisaties. De vernieuwde bibliotheek richt zich primair op kennisontwikkeling en -circulatie en speelt een belangrijke sociaal-culturele rol. De bibliotheek levert waarde op het vlak van cultuur, onderwijs, sociale zaken en welzijn, economie, arbeid en werkgelegenheid.
De missie van Bibliotheek Theek 5 is zeer ambitieus: “Bibliotheek Theek 5 draagt bij aan de ontwikkeling en ontplooiing van het individu en van de samenleving. We willen inwoners stimuleren, ondersteunen, faciliteren en toerusten om mee te doen en bij te dragen aan de kennis- en informatiesamenleving.”
In die transitie van een klassieke naar een maatschappelijke bibliotheek zijn er drie programmalijnen waarop Theek 5 sterk inzet: taal- en leesbevordering (stimuleren van lezen en leesplezier, voorkomen van taal- en leesachterstand, verminderen van laaggeletterdheid), zelfredzaamheid en participatie (ontwikkelen van digitale basisvaardigheden, ontmoetingsfunctie stimuleren, leermogelijkheden aanbieden, actief burgerschap faciliteren) en levenslang leren (persoonlijke ontwikkeling en kennisuitwisseling stimuleren, cursussen en workshops aanbieden, ook online)
Het motto van De Bussel is “de Huiskamer van de stad” en dat is bij de rondleiding goed te zien. Gezellige zithoekjes met oud en nieuw meubilair: sofa’s, stoelen, tafels en kasten en allerlei voorwerpen her en der zoals ski’s, een bootje of een naaidoos. Opvallend zijn de levensgrote stripfiguren Kuifje, zijn hond en de raket naar de maan, en de Pink Panter. Op de tweede verdieping kruipen, klauteren en klimmen kinderen over een reusachtige knuffelhaas van Aat Vos. Ook hier is alles kleurrijk en sfeervol ingericht. De strips en de dwarsliggers worden mooi gestapeld in fruitkistjes.
We kregen ook nog een presentatie over het collectiebeleid in Theek 5 door Annette Wieirikx. Volgens de Theek 5-beleidsvisie is de bibliotheek van de toekomst een maatschappelijk relevante organisatie die vraaggericht werkt, lokale verbindingen legt en stimuleert tot creëren en participeren. Wij onthouden vooral dat de bibliotheek de weg aflegt “van collectie tot connectie”. De bibliotheek in Oosterhout-Centrum vervult een satellietfunctie op het gebied van de fysieke collecties voor alle vestigingen van Theek 5: een collectieteam van vijf personen is verantwoordelijk voor het aanschaf- en saneringsbeleid. Per vestiging wordt bepaald welke materiaalsoorten jaarlijks aangeschaft worden en wordt er een verdeling gemaakt voor jeugd, volwassenen, fictie en non-fictie. Het beschikbaar collectiebedrag per gemeente kan sterk verschillen, maar het collectieteam houdt steeds rekening met het beleidsplan, met het leengedrag in de vestigingen en met extra accenten in de komende periode. Omdat bibliotheken fungeren als toegankelijke en laagdrempelige ontmoetingsruimtes zijn er overal ruime budgetten voor abonnementen op kranten en tijdschriften.
41 bibliotheekmedewerkers uit kleine, middelgrote en grote Vlaamse bibliotheken namen deel aan deze studiereis en keerden enthousiast terug. De tijd was te kort om alles te ontdekken, maar we deden heel wat inspiratie op voor onze huidige en toekomstige werking.
Meer info vind je in Bibliotheekblad nr 2 van 2016 (Mystery Guest-verslag over Bibliotheek Oosterhout), nr 8 van 2017 en nr 1 van 2018 en op de website van Theek 5 www.theek5.nl