Als er mij van 2016 één woord is bijgebleven, dan is dat het woord post-truth. Niet bepaald een erg mooi woord. Het is zelfs niet eens een volwaardig Nederlands woord. De officiële nummer één en twee waren overigens ‘samsonseks’ en ‘betonstop’. Maar wie herinnert zich dat nog? Het woord post-truth blijft me bij omdat het zo’n zware impact heeft op onze kijk op de werkelijkheid. “Sinds de brexit en de verkiezing van Trump leven we in het post-truth tijdperk,” lees ik in mijn krant. En verder: “In het post-truth tijdperk is de waarheid niet meer van belang. Fictie bepaalt ons handelen.” Aha, fictie dus. Dat klinkt goed, want als bibliotheekmedewerker is fictie mijn domein. En toch word ik hier niet blij van, want fictie wordt blijkbaar plots als een probleem beschouwd. Fictie leert ons iets over waarheid en werkelijkheid, via een verzonnen omweg. Fictie is dus zelf niet noodzakelijk echt en waarachtig. Het blijft vaak in hoofdzaak een verzonnen narratief. Jacob van Maerlant noemde alle fictie “vals, leugenachtig en des duivels”. Zijn alle verhalen dan leugens? Neen, omdat er een duidelijk kader is. De lezer krijgt een kader aangeboden met daarin een verhaal. Hij of zij weet dat er binnen dit kader iets verbeeld wordt dat verzonnen kan zijn. Dit kader is belangrijk en elke artistieke uiting krijgt zijn eigen typische kader. Het kader van een schilderij, voor- en achterflap van een boek, openen en sluiten van het toneelgordijn, beginmuziek en aftiteling van een film, enz. Het kader vormt een scherpe scheidingslijn tussen werkelijkheid en fictie. Fictie is verzonnen, maar dat is niet erg want we weten dat het verzonnen is. De fictie zelf is nooit het probleem. Fictie is inherent menselijk. We vertellen al verhalen aan mekaar vanaf het moment dat we konden spreken en we zullen het blijven doen zolang de mens als soort bestaat. Het probleem is dat het kader vervaagt. In een post-truth tijdperk zijn er niet plots meer of minder leugens. Er zijn enkel minder grenzen. De grenzen tussen fictie en non-fictie vervagen of verdwijnen. We weten niet meer wat te geloven. Met verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland in aantocht, zal het woord post-truth de komende maanden nog vaak langs ons netvlies passeren. Hou dan in het achterhoofd dat cultuurhuizen zoals bibliotheken, musea en archieven de laatste bastions zijn in een wereld waarin de grens tussen waarheid en fictie vervaagt. Niet omdat we de waarheid aanbieden, maar omdat we de grenzen scherp houden.