De werkgroep LeerDok werd opgericht door enkele deelnemers aan de Summer- en Winter School Archives & Education die respectievelijk in 2014 en 2015 werden georganiseerd door FARO en The National Archives van het Verenigd Koninkrijk. In 2015 lanceerde LeerDok een eerste lespakket over censuur en vrije meningsuiting. Voor de volledigheid: de werkgroep bestaat uit medewerkers van Amsab-ISG, AMVB, ADVN, FARO, FelixArchief, Koninklijke Bibliotheek België en Letterenhuis.
Het uitgangspunt van LeerDok is dat je van documenten kan leren. In het Engels kan dit krachtig worden samengebald tot docs teach. Dit is tegelijk ook de naam van het educatief platform van The National Archives van de Verenigde Staten. Waarmee ik wil aangeven dat wereldwijd heel wat archieven deze eenvoudige methodiek van het leren doormiddel van archiefdocumenten met succes toepassen.
Leerlingen worden aangezet tot het denken door het stellen van prikkelende, uitdagende, vragen. Daarna krijgen ze bronnen waarmee ze antwoorden op die vragen kunnen vinden. Daarbij is de context zéér belangrijk. Het is de reden waarom er steeds volledige originele documenten worden gebruikt in plaats van fragmenten in een ander lettertype los van het document, zoals vaak het geval is. De historische context, het uiterlijk van de bron is van belang voor de leerlingen. Daarom wordt de bron ook niet ‘versimpeld’ door ze te transcriberen of te vertalen naar een hedendaags taalgebruik. Leerlingen moet de vaardigheden om bronnen te lezen worden aangeleerd.
Het doel is dat leerlingen kritische (historische) onderzoeksvaardigheden verwerven en leren om te reflecteren. Hierbij kunnen worden ook audiovisuele en sociale media worden gebruikt. Het zijn immers de kanalen waarlangs jongeren communiceren. Die bieden een laagdrempelige toegang tot bronnen en zorgen voor betrokkenheid van de leerlingen. Maar het blijven hulpmiddelen. De essentie is steeds het leren aan de hand van documenten.
Voor haar tweede lespakket koos LeerDok te werken rond het thema van vluchtelingen voor het secundair onderwijs. Het hoeft geen betoog dat dit onderwerp al een geruime tijd onze maatschappij beroerd. Om de bal niet mis te slaan werd er samengewerkt met Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Die zorgden voor de nodige feedback en ontwikkelde samen met FARO een bordspel dat als inleiding op de verschillende lesmodules moet worden gespeeld. Het spel heeft als doelstelling dat leerlingen begrijpen wat basisbegrippen zoals ‘vluchteling’, ‘asielzoeker’, ‘Conventie van Génève’ en dergelijke betekenen en dat vluchten iets is dat zich ook in het verleden heeft afgespeeld.
Het is een modulair lespakket over vluchtelingen aan de hand van voorbeelden uit het verleden. Door middel van unieke archiefbronnen en de opmerkelijke verhalen die daaraan zijn verbonden krijgen leerlingen inzicht in verschillende perspectief op vluchtelingen en vluchten vanuit een historisch perspectief. De modules zijn deels ook een weerspiegeling van de collecties die de verschillende instellingen beheren. Zo ontwikkelde het Letterenhuis lessen over de verhalen van schrijvende vluchtelingen uit alle tijden en alle windrichtingen. Aan de hand van het levensverhaal van Leo Poppe, wiens archief in het ADVN zit, worden leerlingen aangezet een antwoorden te geven op de vragen “Is een vluchteling per definitie altijd een vluchteling?” en “Vindt iedere vluchteling ooit terug een thuis?”. Het AMVB maakt de koppeling tussen vluchten en kunst tijdens de Tweede Wereldoorlog en vandaag. De link tussen vluchten en kunst komt ook aan bod in lessen die de KB heeft uitgewerkt. Daarbij maakten ze gebruikt van de unieke briefwisseling van Paul Lambotte tijdens de Eerste Wereldoorlog. In het lessen van het FelixArchief wordt er gewerkt rond de terugkeer van vluchtelingen uit het Verenigd Koninkrijk na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Amsab-ISG werkte een lesuur uit waarin voorstellingen van en over vluchtelingen worden bekeken en besproken. De bronnen die bij deze lessen worden gebruikt zijn vooral afkomstig uit de foto- en affichecollectie die het AmsabISG bewaart.
> U kan het lespakket over Vluchtelingen vanaf januari 2017 downloaden van de websites van de partners van LeerDok.