Ik ben een kind van de jaren zeventig, geboren tussen twee oliecrisissen in. Qua leeftijd beantwoord ik daarmee aan het profiel van de gemiddelde archivaris — zoals die uit onze werkbelevingsenquête naar voor kwam. Samen met mij is er een generatie archivarissen opgegroeid met het “gat in de begroting”. We werden doordrongen van mantra’s als “de buikriem aanhalen” en “de tering naar de nering zetten” die wijze politieke mannen met een gepijnigde blik van onder hun gigantisch lelijke brilmonturen via de zwart-wittelevisie op ons loslieten.
Ondanks al de inspanningen die zij, en vooral de burgers, zich getroostten is de buikriem ondertussen tot kaasschaaf verworden. “Crisis” en “geldtekort” zijn niks nieuws. We leven al jaren met het idee dat niet alles kan. Zowel het individu als de staatsman budgettaire moeten keuzes maken.
Het editoriaal van META 5 berichtte hoopvol over het nieuwe cultureel erfgoeddecreet. Ondertussen hebben overlegmomenten met de sector plaatsgevonden en kregen we een eerste conceptversie van dit decreet te lezen. De “ruime waaier aan projectsubsidies in de dynamische ruimte” waar we het in juni nog verwachtingsvol over hadden, blijkt redelijk op slot te zitten. Het idee van focus op “erfgoed als kerntaak” wordt tot in het extreme uitgewerkt.
Nu hebben wij — kinderen van de oliecrisis — geen problemen met een overheid die haar beleid ter ondersteuning van de erfgoedsector stoelt op duidelijke criteria. Alleen blijkt er een groot misverstand te bestaan over de uitvoering van de kerntaak ‘erfgoed’.
Een stadsarchief zou, zoals het nu in dit concept van decreet staat — de facto niet de kerntaak ‘erfgoed’ kunnen hebben. Een erfgoedbibliotheek evenmin. Ook geen universiteitsarchief. Kortom: elk archief dat beheerd wordt onder auspiciën van zijn oorspronkelijke vormer, zou nooit erfgoed als kerntaak hebben. Stadsarchief Brugge, met zijn charters, zijn middeleeuwse stadsplannen, zijn ‘huizenonderzoek’-projecten zou dus niet erfgoed als kerntaak hebben. En kan dus geen aanspraak maken op projectsubsidies.
Dit moet een misverstand zijn. Denkt u niet? Het moet ook een misverstand zijn dat de proeftuinen van Stadsarchief Mechelen en Ieper, die mede op basis van bescheiden Vlaamse subsidiëring een regionale werking uitbouwden erfgoed niet als kerntaak hebben. Hun lokale besturen zouden voor de volledige financiering ervan moeten instaan?
Onze stadsarchieven en gemeentearchieven bewaren en beheren wel degelijk Vlaams erfgoed, met lokale wortels en van internationale waarde. Ze doen dit op professionele wijze, zonder veel subsidiëring van buitenaf. Ze doen het ook al vele decennia, zonder het etiketje ‘kwaliteitslabel’ als motivator. Zou dit erfgoedbeheer niet eerder gestimuleerd moeten worden, dan het al bij de wortel te snoeien?
Het is een misverstand, jazeker. Laten we hopen in dit concept van decreet nog hier en daar enkele concepten — zoals “erfgoed als kerntaak” bijvoorbeeld, wat beter omschreven wordt.