Doe op de Staat van het Boek eens een kort statement over de bibliotheek in de waardeketen van het boek. En daarna: kort dat eens in tot een editoriaal. Bij deze. Met de deur in huis: er heerst verwarring over de plaats van de bibliotheek in die ‘waardeketen’, een economisch begrip. De bibliotheek wordt eerst gezien als commerciële speler, als afnemer van producten. In tweede instantie als publieke speler, met een cultuurverantwoordelijkheid. Met grote C. De conclusie? De bibliotheek dient om moeilijke genres in leven te houden en de lokale boekhandel te ondersteunen! Een denkfout, door gebrek aan inzicht in het wettelijke kader. Een collectiebudget is geen onderdeel van een subsidiebeleid, noch voor het boekenaanbod, noch voor de lokale boekhandel. Het dient niet om te ondersteunen of om de markt te corrigeren, maar om dienstverlening aan de burger te verzekeren, met respect voor de overheidsregels. Een overheid is het aan zijn belastingbetalers verplicht middelen zo efficiënt mogelijk te besteden. Wie creatief omspringt met aanbestedingen, maakt kennis met het strafrecht. Ook de dienstverlening is wettelijk bepaald: openbare bibliotheken zijn basisvoorzieningen waar elke burger terecht kan met zijn vragen over kennis, cultuur, informatie en ontspanning. Een basisvoorziening is niet louter een gespecialiseerde voorziening. De vraag van de burger staat centraal. Natuurlijk bestaat dé burger niet. De bibliotheek moet oppassen voor de gemene deler en inspelen op vragen van realistisch afgebakende deelpublieken. Daarin heeft ook de hoogopgeleide medeburger die specialisatie zoekt een plaats. En natuurlijk is vraagontwikkeling (emancipatie, volksverheffing) daar onderdeel van. Een belangrijk onderdeel. Niet de kern. Wat men onvoldoende ziet: de bibliotheek is vooral een lokale publieke speler, deel van het gemeentebestuur. Geen monoliet, maar méér dan 300 verschillende contexten en realiteiten, variërend van heel klein tot heel groot. Die kleinschaligheid heeft tal van nadelen. Maar tegelijk vormen het lokale en het publieke de sterktes van de bibliotheek. De échte waarde ligt niet alleen in de nabijheid van collecties, maar vooral in het bouwen aan een leescultuur in tijden waarin lezen minder diepgang krijgt. Geen enkele cultuurinstelling op Vlaams niveau kan op dat vlak zo mobiliserend zijn. Daarin zijn openbare bibliotheken verwant aan scholen. Door de fysieke nabijheid tot in de kleinste gemeenten en de lokale verankering kunnen bibliotheken een humuslaag leggen voor het lezen. Los van de finaliteit van kopen of lenen, van het fysieke of het digitale boek, van het boek met een grote of een kleine B. Doen we dat al voldoende? Neen. Er is nog heel wat werk voor de boeg. Ja, er wordt nog te veel vanuit louter bibliotheekbezoek geredeneerd. Ja, er wordt nog te veel vanuit klassieke klasintroducties gedacht. En ja, er wordt nog te veel op de gemakkelijke middenklasse gefocust. Maar de capaciteit is er wel. Het is tijd om de bibliotheken als een volwaardig onderdeel te zien van de keten. Maar niet louter als afnemer van producten of als — voor sommigen te goedkoop — doorgeefluik ervan, maar vooral als promotor van boek- en leescultuur. Het is een positie waar iedereen in die keten van meegeniet.