Een museumbibliotheek verzamelt, bewaart en ontsluit gedrukte en elektronische informatie ter ondersteuning van de algemene werking van het museum.

Een museumbibliotheek is bijgevolg een gespecialiseerde, meestal wetenschappelijke bibliotheek met vaak een uniek collectieprofiel. Ze is namelijk in eerste instantie bedoeld voor onderzoek over en ter documentatie van de eigen collectie. Zo wordt er informatie ter beschikking gesteld voor de opbouw van tijdelijke en vaste tentoonstellingen, voor aankopen en uitbreidingen van de museumcollectie, voor het documenteren en onderzoeken van de vaste collectie, voor conservatie en restauratie van de museumobjecten, voor de publiekswerking en de promotie van de verzameling. Op die manier maakt een museumbibliotheek het roerend en immaterieel erfgoed toegankelijk.

Die opdracht zit vervat in de basisfuncties waaraan een museum moet voldoen volgens de UNESCO en de International Council of Museums (ICOM). Die opdracht wordt ook erkend door het erfgoeddecreet van de Vlaamse Gemeenschap.

Vanwege het vaak unieke collectieprofiel van die wetenschappelijke collecties wordt de dienstverlening vaak uitgebreid en zijn de collecties ook toegankelijk voor externen, zoals onderzoekers en studenten.

Museumbibliotheken variëren sterk in grootte. Kleinere of beginnende musea werken doorgaans enkel met een wetenschappelijke bibliotheek. Vaak groeit daaruit ook een archief, documentatiecentrum of een collectie visuele materialen voort. Bij grotere instellingen ontwikkelt dat geheel zich bijna altijd tot een uitgebreid kennis- of informatiecentrum (zie verder).

Automatisering en digitalisering stuwen ook de professionalisering van de museumbibliotheken in Vlaanderen vooruit. De toenemende digitale catalogi en collectieontsluiting op het internet tonen dat aan.

Vlaanderen telt ongeveer 65 museumbibliotheken. De bibliotheken van kunstmusea vormen samen het Overleg Kunstbibliotheken Vlaanderen (OKBV), een intersectorale commissie van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie (VVBAD).

Verdere stakeholders zijn onder meer:

• Art Libraries Society (ARLIS);
• Europeana;
• International Association of Music Libraries (IAML);
• ICOM Vlaanderen (voorheen de Vlaamse Museumvereniging VMV);
• International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA);
• Overleg Kunst(historische) Bibliotheken Nederland (OKBN);
• Instituut voor Beeldende, Audiovisuele en Mediakunst (BAM);
• Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed (CEMPER);
• Vlaams Architectuurinstituut (VAI);
• meemoo, Vlaams instituut voor archief;
• Vlaams Theater Instituut (VTI).