Voorbeelden tonen hoe de Beroepscode voor informatieprofessionals in bibliotheken en documentatiecentra in de praktijk gebruikt kan worden.

1. Het beroep

1.1. De informatieprofessional draagt met zijn uitstraling bij aan het positieve imago van het beroep

Case 1.1.a een gesprek in de lift

Gegeven
Een bibliothecaris in een universiteit vangt een gesprek op in de lift: twee studenten laten zich nogal negatief uit over de beperkte collectie in de bibliotheek.
Reactie
De bibliothecaris legt hen uit dat er ook elektronische informatie beschikbaar is. Die vult de fysieke collectie mooi aan.

Case 1.1.b een schoolbezoek

Gegeven
Het is een grijze novemberdag. Het is koud. Het regent. Een klas luidruchtige schoolkinderen stormt de bibliotheek binnen...
Reactie

De baliemedewerker treedt de klas kordaat, maar glimlachend tegemoet. Hij brengt door zijn houding de nodige rust in de bibliotheek terug.

1.2 De informatieprofessional komt op voor vrije toegang tot informatie en cultuur

Case 1.2.a een opiniestuk

Gegeven
In de krant verschijnt een opiniestuk dat pleit voor het innen van kopieervergoedingen op het afdrukken van open-accessartikels.
Reactie
De informatiespecialist schrijft een wederwoord aan de krant. Hierin staat duidelijk uitgelegd dat het innen van kopieervergoedingen in dit geval uit den boze is omdat auteurs van open-accessartikels bewust afzien van vergoedingen op hun creaties.

Case 1.2.b een filter op internettoegang

Gegeven
De ICT-dienst van de moederorganisatie vraagt aan de bibliotheek of het niet beter is om de internettoegang te beperken zodat gebruikers geen ‘ongepaste' sites kunnen bezoeken.
Reactie 1
De bibliotheek antwoordt dat filters niet waterdicht zijn en vaak informatie afsluiten die de bibliotheek wel wil aanbieden. Bovendien is de leeszaal zo ingericht dat er voldoende sociale controle is.
Reactie 2
De bibliotheek antwoordt dat dit een goed idee is, omdat ze geregeld met misbruik geconfronteerd wordt, ook al is er voldoende sociale controle. De bibliotheek wijst er wel op dat zij geregeld aan de ICT-dienst zal moeten vragen om de filters bij te stellen, aangezien ze niet waterdicht zijn en vaak informatie afsluiten die de bibliotheek wel wil aanbieden.

1.3 De informatieprofessional garandeert op alle vlakken een kwaliteitsvolle dienstverlening

Case 1.3.a een gebruikersonderzoek

Gegeven
Het documentatiecentrum vraagt zich af hoe ze beter kan inspelen op de vragen van de gebruikers.
Reactie
Het documentatiecentrum besluit om op regelmatige basis een gebruikersonderzoek uit te voeren, om zicht te krijgen op de noden van de gebruikers en daar beter op in te kunnen spelen.

Case 1.3.b een gebruiker met fysieke beperkingen

Gegeven
Een gebruiker met een fysieke beperking heeft voor een studie een boek nodig dat normaal niet uitgeleend wordt. De verplaatsing naar de bibliotheek kost hem veel inspanning en hij vraagt of hij per uitzondering het boek toch mag uitlenen voor twee dagen, zodat hij het thuis kan lezen.
Reactie
De bibliothecaris heeft begrip voor het standpunt van de gebruiker. Aangezien het gaat om een boek dat niet vaak geraadpleegd wordt, staat hij de uitleen voor twee dagen toe. Hij wijst de gebruiker er wel op dat dit om een uitzondering gaat.

1.4. De informatieprofessional brengt het principe van 'levenslang leren' voortdurend in de praktijk

Case 1.4.a een opleiding bij personeelsgebrek

Gegeven
De informatieprofessional vindt dat de medewerkers de opleiding '23 dingen in de bibliotheek' moeten volgen. De bibliotheek kampt echter met een personeelstekort.
Reactie
Het dienstrooster wordt zo aangepast dat toch één van de medewerkers de opleiding kan volgen. Die medewerker wordt aangespoord om zijn kennis vervolgens met zijn collega's te delen.

Case 1.4.b Een budget voor vakliteratuur

Gegeven
De informatieprofessional vindt dat de medewerkers voldoende geïnformeerd moeten zijn over de ontwikkelingen in het vakgebied.
Reactie
De informatieprofessional zorgt dat er een budget beschikbaar is voor de aanschaf van vakliteratuur.

1.5. De informatieprofessional onderhoudt een hoge standaard van persoonlijke integriteit

Case 1.5.a een politieonderzoek

Gegeven
De politie komt met een gerechtelijk bevel vragen of een klant op een bepaald moment aanwezig was in de bibliotheek.
Reactie
Aangezien de politie over een gerechtelijk bevel beschikt, geeft de bibliothecaris de gevraagde informatie.

Case 1.5.b een gehackte Facebookpagina

Gegeven
Een gebruiker komt vragen of de bibliothecaris kan vertellen wie er op een bepaalde namiddag in de bibliotheek aan het surfen was. Hij beweert dat zijn Facebookpagina vanuit de bibliotheek gehackt werd.
Reactie De bibliothecaris weigert om deze informatie te geven omdat hij de privacy van de gebruikers niet mag schenden. Hij raadt aan om contact op te nemen met de politie.

Case 1.5.c een boete voor de hoofdbibliothecaris

Gegeven
De hoofdbibliothecaris leent een boek uit, maar vergeet het terug binnen te brengen. Hij krijgt een aanmaning. Als hij het boek te laat terug brengt, stellen zijn medewerkers voor om de boete kwijt te schelden.
Reactie
De hoofdbibliothecaris staat erop om de boete te betalen. Alle medewerkers moeten immers zelf het goede voorbeeld geven.

1.6. De informatieprofessional heeft een open en onbevooroordeelde houding tegenover zijn collega's en erkent dat dit een voorwaarde is voor het efficiënt functioneren van de organisatie en de hele beroepsgroep

Case 1.6.a een aankoop op een veiling

Gegeven
Een bibliothecaris uit een erfgoedbibliotheek ziet in een veilingcatalogus een interessante publicatie. Hij weet dat ook een andere bibliotheek in deze publicatie geïnteresseerd zal zijn.
Reactie
De bibliothecaris overlegt met de collega's uit de andere instelling om te vermijden dat zij tegen elkaar zullen opbieden op de veiling.

Case 1.6.b een bestek

Gegeven
Een bibliotheek doorloopt een aanbestedingsprocedure en ontwikkelt een uitgebreid bestek. Een collega van een andere organisatie vraagt of hij gebruik kan maken van dat bestek.
Reactie
De informatieprofessional geeft hij de bestektekst door als hij daarvoor toestemming krijgt van zijn overheid.

 

2. De collectie

2.1. De informatieprofessional draagt zorg voor de collectie en haar toegankelijkheid

Case 2.1.a een geïntegreerd bibliotheeklandschap

Gegeven
Een bibliotheek en een zelfstudiecentrum kampen met plaatsgebrek. Op bepaalde momenten hebben ze te weinig capaciteit. Ze stellen vast dat de piekmomenten bij elk van beide op verschillende tijdstippen van de dag liggen.
Reactie
De bibliotheek en het zelfstudiecentrum smelten samen tot een geïntegreerd bibliotheek- en studielandschap met minder papier en meer aangename studeer- en werkruimten voor individueel en groepswerk.

Case 2.1.b een gasttoegang tot de digitale collectie

Gegeven
In de hogeschoolbibliotheek hebben de gebruikers normaal gesproken alleen toegang tot de digitale collectie met een login (voor studenten en docenten). Een gebruiker van buiten de hogeschool vraagt aan de bibliothecaris of hij ook gebruik kan maken van de digitale collectie.
Reactie
De bibliothecaris zorgt ervoor dat de gebruiker de digitale collectie kan raadplegen via de gasttoegang.

Case 2.1.c een toegang tot het magazijn

Gegeven
De catalogus van een erfgoedcollectie biedt maar een beperkt aantal zoekmogelijkheden. Een onderzoeker is op zoek naar exemplaren met een specifiek type van boekband, maar boekbanden worden niet ontsloten.
Reactie
De bibliothecaris geeft de onderzoeker toestemming om onder begeleiding zelf in de magazijnen te gaan zoeken.

Case 2.1.d een schimmel in de bibliotheek

Gegeven
Een bibliotheek heeft volumes in quarantaine moeten zetten omdat ze met een schimmel geïnfecteerd zijn. Een onderzoeker die uit het buitenland komt, wil één van deze publicaties raadplegen.
Reactie
De informatieprofessional legt uit dat die publicatie absoluut niet geraadpleegd kan worden omdat dit de rest van de collectie zou schaden.

2.2. De informatieprofessional zorgt ervoor dat de inhoud van de collectie aansluit bij de doelstellingen van de instelling en gericht is op het vervullen van de noden van de gebruikers

Case 2.2. a een gebrek aan suggesties

Gegeven
Het docentenkorps geeft onvoldoende suggesties voor het aanvullen en actualiseren van de collectie.
Reactie
De hogeschoolbibliothecaris heeft verschillende mogelijkheden. Hij kan de docenten van een opleiding uitnodigen voor een vergadering daarover. Hij kan proberen om een agendapunt te krijgen op een docentenvergadering. Hij kan zelf op zoek gaan via websites van uitgeverijen en mailtjes sturen naar de docenten om hen op nieuwe publicaties te attenderen, met de vraag of ze interessant zijn voor de bibliotheekcollectie. Hij kan maandelijks de stand van het budget meedelen.

Case 2.2.b een verouderde collectie

Gegeven
De documentalist stelt na onderzoek vast dat een deel van de collectie verouderd is en nog weinig geraadpleegd wordt.
Reactie
De documentalist neemt dat deel van de collectie uit het open rek. Hij kijkt daarbij of andere instellingen geïnteresseerd zijn in deze publicaties.

2.3. De informatieprofessional streeft bij de collectievorming een zo groot mogelijke mate van objectiviteit en meerstemmigheid na

Case 2.3.a een betwiste publicatie

Gegeven
De erfgenamen van een auteur betwisten de toeschrijving van een postume uitgave. De erfgenamen dringen aan, onder dreiging van proces, om deze publicatie uit de catalogus te verwijderen.
Reactie
De informatieprofessional gaat niet in op het verzoek, maar zet wel een nota in de catalogus dat de toeschrijving betwist wordt.

Case 2.3.b een problematische schenking

Gegeven
Een bibliotheek ontvangt een schenking van negationistische publicaties.
Reactie 1
De bibliothecaris beslist aan de hand van het collectieprofiel van zijn instelling om deze publicaties op te nemen. De boeken passen immers binnen het profiel van een wetenschappelijke bibliotheek met een collectie rond recente ideeëngeschiedenis.
Reactie 2
De bibliothecaris beslist aan de hand van het collectieprofiel van zijn instelling om deze publicaties op te nemen. De bibliotheek beschikt over een algemene collectie en beschikt over voldoende boeken die een ander standpunt innemen.
Reactie 3
De bibliothecaris beslist deze niet op te nemen omdat ze niet passen in het collectiebeleid van een kleine openbare bibliotheek gericht op families met kinderen.

2.4. De informatieprofessional heeft een goede kennis van het profiel van de collectie en van verwante collecties in andere instellingen

Case 2.4.a een ongeïnventariseerde collectie

Gegeven
Een onderzoeker komt in de leeszaal en is op zoek naar bibliofiele uitgaven van het werk van een bepaalde uitgeverij. De informatieprofessional weet dat het archief én de uitgeversbibliotheek van die uitgeverij zich in de collectie bevinden, maar niet geïnventariseerd zijn.
Reactie
De informatieprofessional verwijst door naar de medewerker die deze collectie het beste kent.

Case 2.4.b een doorverwijzing

Gegeven
Een student komt, in het kader van zijn scriptie, vragen naar informatie over de haven van Antwerpen. De hogeschoolbibliothecaris kent via het netwerk van themagroepen per studiegebied een collega uit een andere bibliotheek die erg veel kennis en ervaring heeft met documentatie over de haven van Antwerpen.
Reactie
De bibliothecaris verwijst de student door naar deze collega.

2.5. De informatieprofessional documenteert de herkomst, context en behandeling (toevoegingen, verwijderingen of manipulaties) van materiaal dat aan zijn instelling is toevertrouwd in de mate dat de doelstellingen van zijn instelling dit vereisen

Case 2.5.a een virtuele collectie

Gegeven
Een bibliotheek krijgt via een schenking de bibliotheekcollectie van een belangrijke lokale auteur. Het kan voor later onderzoek belangrijk zijn om die bibliotheek te reconstrueren, maar wegens plaatsgebrek kan de collectie niet fysiek op één locatie gehouden worden en kunnen er geen extra exemplaren worden aanvaard van boeken die reeds in de collectie zitten.
Reactie
De bibliotheek geeft die exemplaren die wel worden opgenomen, een kenmerk in de catalogus zodat ze virtueel samengehouden worden. Bij de edities waarvan het exemplaar niet wordt opgenomen, wordt eveneens een merkteken gezet dat aangeeft dat de schenker een exemplaar in zijn collectie had, maar dat het niet om dit exemplaar gaat.

3. De overkoepelende organisatie

3.1. De informatieprofessional is loyaal aan zijn overkoepelende organisatie

Case 3.1.a een consortium

Gegeven
Alle gelijkaardige instellingen stappen in een consortium voor toegang tot een bepaalde gegevensbank. Eén instelling kan de benodigde budgetten niet vrijmaken en neemt dus niet deel. Gebruikers van de bibliotheek vragen waarom zij hier geen toegang hebben tot deze databank.
Reactie
De informatieprofessional legt uit waarom de instelling niet deelneemt aan het consortium, zonder de budgettaire politiek van zijn instelling in diskrediet te brengen.

Case 3.1.b een overlegorgaan

Gegeven
Een medewerker maakt deel uit van een overlegorgaan waarin ook andere instellingen vertegenwoordigd zijn. De bibliothecaris ontdekt dat de medewerker niet meer aan de vergaderingen deelneemt omdat deze voor zijn onmiddellijke taak in de bibliotheek niet relevant zijn.
Reactie
De bibliothecaris wijst de medewerker erop dat hij in het overlegorgaan de moederinstelling moet vertegenwoordigen en dat het dus belangrijk is dat hij wel naar de vergaderingen gaat.

3.2. De informatieprofessional informeert zijn overkoepelende organisatie over de beroepscode en vraagt haar om deze code te respecteren

Case 3.2.a een interne code

Gegeven
De beroepscode voor informatieprofessionals in bibliotheken en documentatiecentra is pas gepubliceerd.
Reactie
De informatieprofessional stapt zijn naar inrichtende overheid om na te gaan of deze code in overeenstemming is met de bestaande interne reglementen en als dat niet zo is, of ze met elkaar in overeenstemming gebracht kunnen worden.

Case 3.2.b een vacature

Gegeven
Er wordt een vacaturebericht gepubliceerd voor een medewerker in het documentatiecentrum.
Reactie
De documentalist zorgt ervoor dat het naleven van de beroepscode voor informatieprofessionals in bibliotheken en documentatiecentra één van de vereisten is.

3.3. De informatieprofessional komt op voor de waarde van de bibliotheek binnen de eigen instelling

Case 3.3.a een nieuwbouw

Gegeven
Bij een fusie van hogescholen worden plannen gemaakt voor een nieuwbouw met een nieuwe bibliotheek.
Reactie
De bibliothecaris van de hogeschool reageert proactief: hij werkt samen met de docenten een goed onderbouwd rapport uit over de functies van de bibliotheek en de daaruit voortvloeiende eisen waaraan de nieuwbouw moet voldoen.

Case 3.3.b een nieuwe vakbibliotheek

Gegeven
De overkoepelende organisatie wil een nieuwe vakbibliotheek uitbouwen voor het personeel of voor een bepaalde dienst/afdeling binnen de organisatie.
Reactie
De bibliothecaris biedt de expertise van de bibliotheek aan, omdat hij dit ziet als een manier om zich met de bibliotheek te profileren binnen de instelling.

4. De gebruiker

4.1. De informatieprofessional zorgt voor een werkomgeving die aangepast is aan de noden van de gebruiker

Case 4.1.a nieuw meubilair

Gegeven
De moederinstelling maakt een bestek op voor de aankoop van nieuw meubilair.
Reactie
De informatieprofessional zorgt ervoor dat ‘ergonomie' en ‘bijdragen aan een aangename werkomgeving' beoordelingscriteria zijn voor de ingediende offertes.

Case 4.1.b verouderde microfilmtoestellen

Gegeven
De bibliotheek beschikt nog over zeer oude toestellen voor het lezen van microfilms.
Reactie
De bibliothecaris ijvert ervoor dat er budget wordt vrijgemaakt om deze te vervangen door nieuwe, modernere toestellen.

4.2. De informatieprofessional heeft een open en onbevooroordeelde houding tegenover de gebruikers

Case 4.2.a lawaai in de bib

Gegeven
Enkele studenten maken lawaai en gedragen zich kinderachtig in de hogeschoolbibliotheek. 
Reactie
De bibliothecaris wordt niet kwaad, maar benadert hen als volwassenen. In een gesprek maakt hij hen bewust van hun verantwoordelijkheid.

Case 4.2.b pornosites

Gegeven
Een student komt aan de balie vragen waarom hij bepaalde sites niet kan raadplegen. Als de informatieprofessional dit onderzoekt, blijkt het om pornosites te gaan.
Reactie
De informatieprofessional vraagt waarom de student deze sites wil raadplegen. Als blijkt dat de student de sites wil consulteren in het kader van zijn scriptie, zorgt de informatieprofessional ervoor dat hij deze sites discreet kan consulteren.

4.3. De informatieprofessional stimuleert het gebruik van de bibliotheek

Case 4.3. a een nieuwe databank

Gegeven
De bibliotheek biedt toegang tot een nieuwe databank. Om deze kenbaar te maken legt de bibliothecaris folders aan de balies en de computers. Hij merkt dat dit te weinig belangstelling lokt.
Reactie
De bibliothecaris werkt andere acties uit, bijvoorbeeld door bepaalde gebruikersgroepen specifiek te benaderen of door het aanbod kenbaar te maken via Twitter of Facebook.

Case 4.3. b een nieuwe website

Gegeven
De moederinstelling lanceert een nieuwe website. De link naar de bibliotheekwebsite staat daarbij niet meer op de homepage.
Reactie
De bibliothecaris ijvert ervoor dat de link naar de bibliotheekwebsite opnieuw op de homepage van de moederinstelling komt.

4.4. De informatieprofessional doet aan actieve informatiebemiddeling en bevordert de informatiegeletterdheid van de gebruiker

Case 4.4.a een gebrek aan vaardigheden

Gegeven
De bibliotheek merkt dat bepaalde onderdelen van de collectie voor gebruikers moeilijk toegankelijk zijn. Zij beschikken vaak niet over de nodige vaardigheden om deze informatie te raadplegen.
Reactie
De bibliotheek zoekt contact met een externe organisatie die opleidingen kan voorzien, zodat de gebruikers de nodige vaardigheden kunnen verwerven.

Case 4.4.b verfrissende ideeën

Gegeven
De informatieprofessional vindt dat in zijn instelling, maar ook daarbuiten in de regio, te weinig gedaan wordt aan informatiewijsheid. De informatieprofessional heeft hierover verfrissende ideeën.
Reactie
De informatieprofessional schrijft een artikel in META, tijdschrift voor bibliotheek & archief, over hoe je informatiewijsheid faculteitsoverschrijdend kan aanpakken en voert campagne in de instelling.

4.5. De informatieprofessional verwijst door als hijzelf de gebruiker niet kan voorthelpen

Case 4.5. a een computercursus

Gegeven
De informatieprofessional merkt dat groepen gebruikers moeite hebben met het gebruik van computers.
Reactie
De informatieprofessional voorziet informatie over computercursussen die de gemeente aanbiedt.

Case 4.5. b een juridisch conflict

Gegeven
Een gebruiker komt vragen naar juridische informatie. Uit een gesprek blijkt dat de gebruiker als huurder betrokken is bij een juridisch conflict.
Reactie
De informatieprofessional verwijst de gebruiker door naar de huurdersbond.

4.6. De informatieprofessional brengt de gebruiker respect bij voor het bezit van de bibliotheek

Case 4.6.a een gastcollege

Gegeven
De informatieprofessional verneemt dat een docent van plan is zijn studenten met een opdracht naar een erfgoedbibliotheek te sturen.
Reactie
De informatieprofessional stelt de docent voor een gastcollege te geven over het zorgzaam omgaan met oude werken.

Case 4.6.b een fotokopie

Gegeven
De informatieprofessional merkt dat een gebruiker een boek wil kopiëren en het daarbij plat drukt zodat de rug beschadigd dreigt te worden.
Reactie
De informatieprofessional wijst de gebruiker erop dat er een kopieertoestel is dat geschikt is om uit boeken te kopiëren zonder ze te beschadigen.