Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), opgericht in 1935, is een van de grootste documentatie- en onderzoekscentra ter wereld op het terrein van de sociale geschiedenis in het algemeen en de geschiedenis van de arbeidersbeweging in het bijzonder. Het IISG bezit meer dan 2.700 archieven, 1 miljoen boeken en tijdschriften en een grote collectie beeld- en geluidsmateriaal.
website 

Verslag van Daniël Vanacker

Het IISG is een van de grootste instellingen ter wereld op het gebied van de sociale geschie¬denis. Bij zijn oprichting in 1935 viel de nadruk op Duitsland. Zo kon men het archief van de SDAP redden, met onder meer belangrijke informatie over Karl Marx (in een van de kasten kan men nog steeds de enige bewaarde pagina van het handschrift van het Communis¬tisch Manifest bewonderen). Na de oorlog verschoof de belangstelling naar Oost-Europa. Gaandeweg verbreedde men het werkveld tot internationale bewegingen (zoals Greenpeace en Amnesty International), terwijl men tevens lokale fenomenen (zoals de provo’s, kabouters en krakers van Amsterdam) verwelkomde. Ook van enkele Belgische figuren (zoals Cesar De Paepe, Hendrik De Man en Ernest Mandel) wordt archief bewaard. De collecties, de weten¬schappelijke productie van de medewerkers alsook de informatie die op de website aangeboden wordt, zijn indrukwekkend.

Het IISG is zo’n monument in de archiefwereld dat de verwachtingen bij onze eerste bezoek hooggespannen waren. Toch riep de eerste kennismaking gemengde gevoelens op. We kregen sterk de indruk dat deze instelling met ernstige problemen kampt – de openhartigheid van de medewerkers (waarvoor dank) was bijzonder leerzaam.

Vooreerst maakte het gebouw – een cacaomagazijn dat in 1989 gerenoveerd werd – niet zoveel indruk, maar dat kwam misschien door het contrast met de oogverblindende panden die we net bezocht hadden. Vervolgens werd het instituut voorgesteld met een video die 15 jaar oud en dus nogal “gedateerd” was. Het meest bevreemdende leek wel de beslissing van het IISG om zich op Azië te richten. Daarvoor beschikt men zelfs over een medewerker in Bangkok, die vier keer per jaar een kolossale vracht naar Amsterdam opstuurt. Het gaat vooral om documentatie, want het verzamelen en exporteren van archief is veel moeilijker. Op die wijze wordt ongetwijfeld belangrijke informatie gered, maar de verwerking ervan verloopt moeizaam omdat de talenkennis in Amsterdam beperkt is. Om dat probleem op te lossen neemt men soms tijdelijk personeel in dienst (bv. voor het Arabisch) of doet men een beroep op vrijwilligers (bv. voor het Hebreeuws).

Het ISSG krijgt veel meer archief binnen (700 m per jaar) dan het kan verwerken (400 à 500 m per jaar), zodat de achterstand steeds groter wordt. Nochtans laat men de grondigheid van de inventarisatie afhangen van het belang van het archief. Bij minder belangrijke archieven werkt men met globale beschrijvingen. Overigens ligt het depot vol, zodat er dringend behoefte is aan nieuwe stapelruimte.

Voor de bibliotheek is men op zoek naar nieuwe software ter vervanging van het huidige systeem dat 20 jaar oud is. Om jaarlijks 12 à 14.000 titels te kunnen verwerken, maakt men al gebruik van groepsbeschrijvingen (één record met een lange lijst titels). De “lopende stroom” bestaat uit de bestellingen van de “vakreferenten” (voor de diverse regio’s alsook voor twee thema’s, nl. economische geschiedenis en anarchisme). Bij de “boedelbeschrijving” is de achterstand de voorbije jaren verminderd, maar er blijft er nog steeds 800 m boeken in te halen.

Merkwaardig is ook nog dat men het niet nodig vindt de herkomst van alle stukken (affiches en boeken bv.) zorgvuldig te noteren.

Het hele bezit zit in een digitale databank, maar de aanvragen aan de balie gebeuren op papier, omdat men nog geen software gevonden heeft die voldoet aan de wensen. Leuk detail: bezoekers mogen fictieve namen opgeven. Als je je toelegt op de studie van verzets¬bewegingen, kan je natuurlijk moeilijk zelf identiteitscontroles invoeren.

Daniël Vanacker