ABSTRACT

WikiLeaks is tegenwoordig niet uit het nieuws te slaan. Het gaat erom dat honderden, duizenden, miljoenen onbewerkte en nooit eerder vrijgegeven e-mails, video's, foto's en andere data openlijk via het internet worden gedeeld. De motivatie is om transparantie te verschaffen in kwesties van algemeen belang ("hebben politici ons wel correct voorgelicht?", "doen zij wel wat wij van hen verwachten").

Een gelijkaardig scenario speelt zich af in de wetenschappen. Na enkele bekende gevallen van misleiding of zelfs fraude, verwacht men van wetenschappers dat zij hun onderzoek op een nog transparantere manier gaan voeren zodat te allen tijde controle mogelijk is. Wetenschappers doen dit door, naast de publicatie van een artikel of een boek, hun ruwe onderzoeksdata vrij te geven. Laten we een typisch voorbeeld nemen. Een internationaal team onderzoekers voert metingen uit rond klimaatverandering.

Het resultaat is massa's ruwe data. Vervolgens gaat het team die ruwe data verwerken, organiseren, analyseren en interpreteren. Finaal leidt dit dan tot een publicatie in de vorm van een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift. Tot voor kort volstond dat. Tegenwoordig vraagt men om ook de ruwe data beschikbaar te stellen. Omwille van de transparantie.

Open ruwe data spelen een steeds belangrijker rol in onze maatschappij. In die mate dat we verschuiven van een informatie-samenleving naar een data-samenleving. Dit heeft alles te maken met een steeds performanter en toegankelijker internet dat toelaat grote hoeveelheden data eenvoudig en snel te delen.

Elke internetgebruiker krijgt hierdoor een grote macht. Tegelijk opent het perspectieven om een van de problemen van ruwe data aan te pakken: het feit dat er zo'n grote hoeveelheden data zijn dat één mens die onmogelijk kan verwerken. Doordat vele internetgebruikers samen een groot netwerk te vormen, kunnen de taken verdeeld worden. WikiLeaks werkt dikwijls samen met traditionele media (televisie, kranten) omdat zij de nodige expertise, de middelen en vooral het netwerk hebben om data te verwerken, te interpreteren en te visualiseren. Men spreekt van een nieuwe tak binnen de journalistiek: data-journalistiek.

Ook binnen het wetenschappelijk onderzoek zien we dit: gigantische hoeveelheden data worden opgesplitst over vele computers en specialisten waar ook ter wereld die elk een stukje van de verwerking voor hun rekening nemen.

De hamvraag voor bibliotheken is hoe zij omgaan met deze belangrijke veranderingen. Zien bibliotheken het als hun taak om, naast traditionele publicaties, ook toegang te geven tot die ruwe data, ze te verzamelen, beschikbaar te stellen en te bewaren? Als het antwoord ja is, moeten we dan niet dringend investeren in nieuwe ontsluitingsmethoden (b.v. visualisatie) die de ruwe data (her)bruikbaar maken voor onze gebruikers? Moeten bibliotheken hun infrastructuren en diensten dan niet zodanig herorganiseren dat zij toegang kunnen geven tot informatie en data waarvan slechts een fractie binnen de eigen organisatie beschikbaar is?

CV

Wouter Schallier is Executive Director van LIBER (Association of European Research Libraries) sinds 2008. Hij behaalde een Master in Taal- en Letterkunde (Latijn en Grieks) aan de Universiteit Gent. Hij zette zijn studies verder in Rome en Louvain-la-Neuve en behaalde het Diplôme européen d'études médiévales (FIDEM) en een Master in Sciences du livre: bibliothéconomie (Université catholique de Louvain).

Wouter Schallier begon zijn professionele carrière als coördinator van de indexatie- en classificatieprojecten aan de Universiteitsbibliotheek van de K.U.Leuven. Hij was verantwoordelijk voor het Strategisch Plan voor de bibliotheken van de Associatie K.U.Leuven. Van 2005 tot 2008 was hij Campusbibliothecaris van de Biomedische Bibliotheek van de K.U.Leuven.

Zijn bijzondere interesses zijn: veranderingsmanagement; institutionele samenwerking; digitalisering; innovatie; wetenschappelijke communicatie; en de rol van bibliotheken in onderwijs en onderzoek.