Abstract

Een tijd geleden schreef ik voor de Nederlandse Taalunie een soort stand van zaken over de Cultuur van het Lezen. Allerhande culturele instituties voelen zich vandaag bedreigd binnen de netwerkmaatschappij die zich voor onze ogen ontwikkelt. Scholen, musea, theater, operahuizen, bibliotheken. Allemaal zijn ze op zoek naar een antwoord op de complexe vraag hoe te reageren op nieuwe uitdagingen.

George Steiner constateerde naar aanleiding van de nieuwe British Library in 1997 dat de nieuwe bibliotheek te laat kwam wegens te ouderwets. Hebben we gebrek aan verbeelding om ons een andere soort bibliotheek in te beelden? Nadenken over de bibliotheek kan met vele brillen en - zoals zo vaak - het kiezen van één bril impliceert dat we blind zijn voor een andere focus. Ik zal verschillende brillen opzetten om naar de bibliotheek te kijken. Misschien hebben we zoals Proust schreef "nieuwe ogen" nodig om te zien wat er gebeurt.

Literatuur moet weer een plaats in de wereld veroveren. Boeken zijn gereedschap ("equipment for living" schreef Kenneth Burke) en boeken gezelschap ("the company we keep", schreef Wayne Booth). Mensen blijven geïnteresseerd in verhalen. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van de menselijke cultuur. Goed nieuws dus. Maar zullen de instituties die de literaire cultuur ondersteunen (van uitgeverijen tot krantenbijlagen, van universiteiten & scholen tot bibliotheken) overleven? Die vraag heeft veel te maken met ontwikkelingen in de media die de traditionele instituties - volgens sommigen dan - bedreigen.

Wat gebeurt er binnen de nieuwe digitale cultuur? Wie vandaag deelneemt aan de cultuur kan niet voorbij deze nieuwe virtuele ruimte. Wat leren we uit die ontwikkelingen? We zullen die vraag proberen te beantwoorden vanuit een dialoog tussen traditie en vernieuwing. Fascinerend is immers de manier waarop de nieuwe media aansluiting zoeken bij oude en nieuwe genres: bij de middeleeuwse geheugenpaleizen, bij de klassieke retorica, bij experimenten van de avant-garde, bij de film- en theatergrammatica etc.

De digitale virtuele ruimte is bovendien voor een jongere generatie even ‘natuurlijk' als boek, film en televisie voor vorige generaties. Een jonge generatie is niet voorgeprogrammeerd en staat dus meer open voor vernieuwing.

Onze onderzoeksgroep probeert als een soort etnografen zicht te krijgen op de nieuwe media door eraan te participeren. We kijken met een antropologische blik naar kunst en onderwijs, naar de nieuwe sociale media, naar de gamecultuur, naar wat we kunnen leren uit verhalen in romans, films, graphic novels etc. Wat gebeurt er met critici en professoren, met bibliothecarissen en leraren, met leeskringen en bibliotheken, met boeken en leeslinten?

CV

Prof. Dr. Ronald Soetaert is gewoon hoogleraar bij de vakgroep Onderwijskunde van de Universiteit Gent. Hij voert onderzoek uit naar taal- en literatuuronderwijs, kunsteducatie, cultuur en media. Hij heeft bijzondere interesse voor (digitale) geletterdheid en audiovisuele cultuur. Ronald Soetaert is diensthoofd van de faculteitsbibliotheek Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Hij was onder meer jurylid van literaire prijzen en voorzitter van de Stichting Lezen.